ثروت‌آفرینی از گاز‌های مشعل
باشگاه خبرنگاران جوان – طرح «بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گاز‌های مشعل» در شرق کارون با هدف بهبود محیط زیست و ثروت‌آفرینی از گاز‌های همراه نفت با تأمین خوراک مورد نیاز پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس با ۲۷ پروژه فرعی و ۶ پروژه برق‌رسانی در چهار حوزه مارون، آغاجاری، رگ‌سفید و گچساران در حال اجراست تا از سوختن روزانه ۶۷۰ میلیون فوت مکعب گاز جلوگیری شود. به گفته مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس با اجرای کامل این طرح ۲۲ مشعل با حجم‌های متفاوت خاموش می‌شود که تاکنون ۱۱ مشعل خاموش و حدود ۱۲۰ میلیون فوت مکعب به خوراک پالایشگاه اضافه شده است. صادقی با اشاره به اینکه تا پایان ۱۴۰۴ نیز ۱۰ مشعل دیگر خاموش می‌شود، اعلام کرد: کل طرح جمع‌آوری گاز‌های مشعل شرق کارون تا پایان سال ۱۴۰۵ تکمیل می‌شود.
جوانشیر صادقی، مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس در این خصوص توضیحاتی داد.
نقش اجرای طرح «بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گاز‌های مشعل» برای پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس در چیست؟
جمع‌آوری گاز‌های مشعل و خلق ثروت از آنها، تا پیش از بهره‌برداری از پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس آرزوی ۱۱۰ ساله وزارت نفت بود. گاز‌هایی که در مشعل‌ها می‌سوزد از لحاظ کیفیت و شرایط عملیاتی قابل جمع‌آوری نبودند، اما با وجود پالایشگاه بیدبلندخلیج فارس به‌عنوان بزرگترین پروژه زیست محیطی کشور توجیه اقتصادی پیدا کرده‌اند. از آنجا که بخش اعظمی از خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس با ۳.۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری باید از ان‌جی‌ال‌های ۹۰۰، ۱۰۰۰، ۱۲۰۰ و ۱۳۰۰ تأمین می‌شد و با توجه به اینکه اجرای این پالایشگاه با تأخیر بسیار زیادی مواجه بود و نزدیک ۱۷ سال در حالت رکود بود، فشار چاه‌های مخازنی که باید از آنها خوراک دریافت می‌کرد به شدت افت کرد به‌طوری‌که پالایشگاه در زمان افتتاح در سال ۱۳۹۹ با ۲۵ درصد خوراک فعالیت می‌کرد.
ظرفیت اسمی پالایشگاه روزانه بیش از ۲ میلیارد فوت مکعب گاز است که عدد بسیار بالایی است. ازاین‌رو حیات پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس برای تأمین خوراک پایدار به اجرای طرح «بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گاز‌های مشعل» در شرق کارون وابسته است. ضمن اینکه پتروشیمی‌های پایین‌دست نیز به محصول تولیدی پالایشگاه به‌عنوان خوراک نیازمند هستند. پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس با بازسازی و تعمیرات اساسی ان‌جی‌ال‌های ۹۰۰، ۱۰۰۰، ۱۲۰۰ در نهایت با ۶۵ تا ۷۰ درصد ظرفیت طراحی تولید دارد. در نتیجه جمع‌آوری گاز‌های مشعل در اولویت این پالایشگاه برای تأمین پایدار خوراک قرار گرفت.
طرح جمع‌آوری گاز‌های مشعل شرق کارون بسیار گسترده است، این طرح شامل چند پروژه است؟
بله. جمع‌آوری گاز‌های مشعل، طرح بسیار طاقت‌فرسایی است؛ هم از لحاظ تأمین مالی در شرایط تحریمی قرار داریم و هم از لحاظ گستردگی اجرای پروژه‌ها، شعاع کاری کارگاهی بیدبلند خلیج فارس به شعاع یک‌ونیم میلیون کیلومتر مربع در چهار استان است. افزون بر این، مسائل قومی، قبیله‌ای و موقعیت جغرافیایی نیز باید به چالش‌های اجرای این پروژه‌ها اضافه کرد که بعضاً مشکلاتی به وجود آوردند. طرح جمع‌آوری گاز‌های مشعل شامل ۲۷ پروژه فرعی برای ۱۰ میدان نفتی تولیدی و ۶ پروژه برق‌رسانی است که با اجرای این طرح‌ها از سوختن روزانه ۶۷۰ میلیون فوت مکعب گاز جلوگیری می‌شود که بیش از ۳۵ درصد ظرفیت طراحی پالایشگاه است و رقم بسیار بالایی است.
چه تعداد مشعل با تکمیل این طرح خاموش می‌شود؟
این طرح شامل ۲۲ مشعل با حجم‌های متفاوت است. اما نکته حائز اهمیت این است که حجم گازی که در هر مشعل می‌سوزد برای ما اهمیت دارد نه تعداد مشعل‌ها.
هم‌اکنون طرح در چه وضعی است؟ و چند مشعل خاموش شده است؟
طرح جمع‌آوری گاز‌های همراه نفت شرق کارون در چهار حوزه مارون، آغاجاری، رگ‌سفید و گچساران انجام می‌شود؛ پروژه‌های احداث ایستگاه پیش‌تراکم ان‌جی‌ال ۹۰۰، احداث ایستگاه پیش‌تراکم ان‌جی‌ال ۱۰۰۰، احداث پست ۱۳۲/۴۰۰ کیلو ولت ایثار، احداث ایستگاه تزریق گاز گچساران، جمع‌آوری گاز‌های مازاد مرحله دوم واحد بهره‌برداری گچساران ۱ و ۲، پروژه احداث پست ۱۱/۱۳۲ کیلوولت رگ سفید و احداث خط دومداره ۱۳۲ کیلوولت، جمع‌آوری گاز‌های کلاستر‌های ۶گانه رگ سفید ۱ (راه‌اندازی زودهنگام)، پست‌های برق پیش‌تراکم ان‌جی‌ال ۹۰۰، پیش‌تراکم ان‌جی‌ال ۱۰۰۰ و ایستگاه بازگردانی پازنان، فاز اول جمع‌آوری گاز‌های همراه رگ سفید ۱ و احداث خط لوله مربوطه (راه‌اندازی زودهنگام) از مجموع پروژه‌های این طرح کاملا عملیاتی شده و با خاموش شدن ۱۱ مشعل حدود ۱۲۰ میلیون فوت مکعب به خوراک پالایشگاه اضافه شده است. همچنین هم‌اکنون ۸۰ میلیون فوت مکعب گاز از پروژه جمع‌آوری گاز‌های رگ‌سفید دریافت می‌شود که در آینده به ۱۵۰ میلیون فوت مکعب می‌رسد. پروژه پیش‌تراکم پازنان نیز در آستانه راه‌اندازی است.
منابع اصلی خوراک پالایشگاه در کدام منطقه قرار دارد؟
۹ منبع اصلی دریافت گاز در طرح جمع‌آوری گاز‌های مشعل در رگ سفید۱، آغاجاری ۱ تا ۵، مارون ۳ و ۵ و رامشیر است. مابقی پروژه‌ها شامل بازسازی و بهسازی تأسیسات مناطق نفت‌خیز جنوب برای افزایش حجم گاز ارسالی به پالایشگاه است. از کل ۶۷۰ میلیون فوت مکعب گازی که در مجموع از طرح جمع‌آوری گاز‌های همراه نفت خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس می‌شود، ۴۷۰ میلیون فوت مکعب در روز به‌طور مستقیم از این ۹ منبع اصلی و مابقی به‌طور غیرمستقیم با انجام پروژه‌های بهسازی از ان‌جی‌ال‌های۱۲۰۰ و ۱۳۰۰ دریافت می‌شود. البته تلاش می‌شود ۴۷۰ میلیون فوت مکعب گاز را به ۵۰۰ میلیون فوت مکعب در روز برای تأمین نیاز پالایشگاه افزایش دهیم.
از کل سرمایه ۱.۱ میلیارد دلار این طرح چه مقدار هزینه شده است؟
با توجه به چالش‌های موجود، پیش‌بینی می‌شود که این طرح با ۱.۴ میلیارد دلار تکمیل شود. تاکنون از مجموع سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی ۸۷۰ میلیون یورو هزینه شده است. کل خطوط لوله طرح نیز که بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر خط لوله است، اجرا و تکمیل شده است و با اتمام هر پروژه‌ای گاز به پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس ارسال می‌شود.
چه مقدار گاز از منطقه گچساران تاکنون جمع‌آوری شده است؟
دو پروژه در منطقه گچساران تکمیل و چهار مشعل خاموش شده است. گاز آنها به ان‌جی‌ال ۱۲۰۰ ارسال و پس از شیرین‌سازی به پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس ارسال می‌شود. همچنین در این منطقه یک پروژه تزریق گاز داریم که با راه‌اندازی آن در سال ۱۴۰۴، گاز خط ششم سراسری به چاه‌ها تزریق شده و فشار چاه‌ها افزایش می‌یابد که افزون بر افزایش روزانه ۱۵ هزار بشکه‌ای برداشت نفت، گاز مورد نیاز بیدبلند با ترکیبات سنگین اتان، پروپان، بوتان، پنتان‌پلاس نیز افزایش می‌یابد؛ اجرای این پروژه برد – برد است. ازسوی دیگر، گاز سبک دوباره در پالایشگاه تصفیه می‌شود و به همان خط ششم سراسری تزریق می‌شود.
پروژه‌های تزریق گاز ۳ و ۴ نیز از دیگر پروژه‌هایی است که در منطقه گچساران در حال انجام است. کمپرسور‌های تزریق گاز میدان بی‌بی‌حکیمه در استان بوشهر نیز در حال نصب است که با تکمیل آن، گاز مورد نیاز به ان‌جی‌ال ۱۳۰۰ تزریق و بعد برداشت می‌شود.
هم‌اکنون از ان‌جی‌ال ۱۳۰۰ هم خوراک دریافت می‌کنید؟
حدود ۶۰ تا ۷۰ میلیون فوت مکعب در روز خوراک با نصب کمپرسور‌ها در ان‌جی‌ال ۱۳۰۰ در سال ۱۴۰۴ از این محل برای پالایشگاه حاصل می‌شود. پروژه‌های افزایش ظرفیت دریافت گاز در ان‌جی‌ال ۱۲۰۰ نیز در دست اجراست که بتوانیم ظرفیت ۱۲۰ میلیون فوت مکعبی دریافت گاز را به ۱۷۰ میلیون فوت مکعب برسانیم.
پروژه‌های منطقه رگ‌سفید در چه وضعی هستند و چند مشعل جمع‌آوری شده است؟
هم‌اکنون از میدان نفتی رگ‌سفید ۱ و ۲ با راه‌اندازی ۴ کمپرسور روزانه ۸۰ میلیون فوت مکعب گاز دریافت می‌شود. براساس طراحی می‌توان ۱۲۷ میلیون فوت مکعب از این محل دریافت گاز داشت، اما براساس برنامه‌ریزی‌ها انجام شده و اعمال تغییراتی و راه‌اندازی ۴ کمپرسور دیگر پیش‌بینی می‌شود که این رقم را به ۱۵۰ میلیون فوت مکعب بتوان افزایش داد. هم‌اکنون هفت مشعل از ۱۲ مشعل در منطقه رگ‌سفید خاموش شده است. پیش‌بینی می‌شود کل پروژه جمع‌آوری گاز‌های همراه نفت منطقه رگ‌سفید تا آخر خرداد ۱۴۰۴ به اتمام برسد و تمام گازی که قابل استحصال و جمع‌آوری است به پالایشگاه ارسال شود.
با توجه به طراحی سایت رگ‌سفید امکان جمع‌آوری دو یا سه مشعل که فشار بسیار پایینی دارند وجود ندارد، هرچند برای آن هم مطالعاتی در دست انجام است تا آنها نیز جمع‌آوری شود. پیش‌بینی می‌شود از کل پروژه‌های این منطقه ۲۴۰ تا ۲۵۰ میلیون فوت مکعب به ظرفیت پالایشگاه اضافه شود. هزینه ارزی انجام شده در منطقه رگ‌سفید تاکنون ۱۴۰ میلیون یورو است.
پروژه‌های منطقه آغاجاری را نیز تشریح بفرمایید.
پنج پروژه از ۲۷ پروژه کل طرح که بتوان از آنها گاز دریافت کرد نیز در منطقه آغاجاری است، البته پست‌های برق هر کدام جداگانه است. از آنجا که در میان پروژه‌های آغاجاری ۱ تا ۵، پیشرفت فیزیکی آغاجاری ۲ از همه بیشتر است ازاین‌رو این پروژه اولویت‌دار در ۱۴۰۴ تکمیل می‌شود. هم‌اکنون ۸۰ میلیون فوت مکعب در آغاجاری ۲ در منطقه مسکونی گازسوزی می‌شود که گاز بسیار غنی است و درآمد بالایی خواهد داشت و تأثیر بسزایی در کاهش آلودگی منطقه دارد. دو پروژه دیگر نیز در این منطقه در اولویت قرار دارند، کار بسیار سختی است، اما تلاش داریم با تکمیل این دو پروژه مقدار گاز دریافتی از منطقه آغاجاری را به ۱۲۰ میلیون فوت مکعب در روز برسانیم. تاکنون ۲۴۰ میلیون یورو منابع ارزی به منطقه آغاجاری اختصاص یافته است.
پروژه‌های مناطق مارون و رامشیر در چه مرحله‌ای هستند؟
مناطق مارون و رامشیر شامل سه پروژه مارون ۳، مارون ۵ و رامشیر با گاز بسیار غنی و هزینه ارزی حدود ۹۰ میلیون یورو است. عملیات پروژه به دلیل چالش‌هایی که با پیمانکار پیش آمد، مقداری با تأخیر همراه شد، اما با برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی به دنبال دریافت هرچه سریع‌تر خوراک از این منطقه هستیم.
هم‌اکنون پالایشگاه چه مقدار خوراک دریافت می‌کند؟
ظرفیت دریافت خوراک پالایشگاه روزانه ۲ میلیارد فوت مکعب است، هم‌اکنون ۷۰ درصد ظرفیت معادل یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون فوت مکعب خوراک دریافت می‌کند که با تغییراتی که در پالایشگاه انجام شده تا ۲.۲ میلیارد فوت مکعب می‌توان افزایش ظرفیت در پالایشگاه داشت.
چه مقدار خوراک در ۱۴۰۴ با اجرای پروژه‌های جمع‌آوری گاز‌های همراه به خوراک پالایشگاه بیدبلند افزوده می‌شود؟
پیش‌بینی می‌شود ۱۲۰ میلیون فوت مکعب در سال ۱۴۰۴ به خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس افزوده شود.
طرح جمع‌آوری گاز‌های مشعل شرق کارون چه زمانی به اتمام می‌رسد؟
پیش‌بینی کل طرح جمع‌آوری گاز‌های مشعل شرق کارون تا پایان سال ۱۴۰۵ تکمیل شود.
چند درصد از این طرح از توان داخلی استفاده شده است؟
۱۰۶ کمپرسور در این طرح استفاده می‌شود که بیشتر از نصف آنها باهدف حمایت از ساخت داخل به شرکت‌های داخلی واگذار شده است. اما با توجه به حجم بزرگ پروژه، شرکت‌های داخلی توان پوشش و تحویل به موقع تجهیزات را ندارند ازاین‌رو پروژه با تأخیرات بسیار زیادی مواجهه شده و علت اصلی تأخیر طرح همین موضوع است. اما به جرأت می‌توانم بگویم بیش از۸۰ درصد این طرح داخلی است، اما تأمین تجهیزات دوار نظیر کمپرسور و پمپ، در داخل برای کل پروژه امکانپذیر نیست. ازاین رو تعدادی از کمپرسور‌ها از خارج تأمین شده است.
چند مشعل از این طرح در سال ۱۴۰۴ خاموش می‌شود؟
۱۰ مشعل.
با توجه به شرایط دریافت خوراک، آیا برنامه تولید پالایشگاه برای سال ۱۴۰۳ محقق شده است؟
پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس باوجود تمام مشکلات تأمین خوراک، در سال ۱۴۰۲ معادل ۱۰۷ درصد و در سال ۱۴۰۳ نیز ۱۰۱ درصد برنامه تولید را محقق کرده است. برنامه تولید هر سال حدود ۱۰ درصد افزایش دارد ازاین‌رو تولید ۱۴۰۳ نسبت به پارسال ۲۰ درصد افزایش داشته و پالایشگاه با ۸۰ درصد ظرفیت اسمی فعالیت کرده است. در ۱۴۰۳ بیش از ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تن سی‌توپلاس در پالایشگاه تولید و بیش از ۸ میلیون تن نیز گاز متان به شبکه سراسری تزریق شده است.
بیدبلند خلیج فارس در سال ۱۴۰۳ چه مقدار خوراک به پتروشیمی‌ها تحویل داده است؟
پالایشگاه حدود ۸۶۵ هزار تن در سال ۱۴۰۳ اتان تولید کرده و به پتروشیمی‌های گچساران، امیرکبیر، مارون، فناوران و بندرامام تحویل شده است. همچنین در مجموع ۱۰۰ هزار تن خوراک مایع پنتان‌پلاس به پتروشیمی امیرکبیر و پتروشیمی ایلام و در بورس به فروش رفته است. بقیه محصولات پالایشگاه، پروپان، بوتان و پنتان‌پلاس صادراتی هستند. بوتان حدود ۴۴۰ هزار تن، پروپان حدود ۶۳۰ هزار تن و پنتان‌پلاس در حدود ۶۷۹ هزار تن در سال ۱۴۰۳ صادر شده است. فروش داخلی نیز در مجموع حدود ۴۰۰ هزار تن به ارزش بیش از ۱۰۰ میلیون دلار بوده است. در مجموع فروش صادراتی شرکت بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن به ارزش حدود ۷۰۰ میلیون دلار و درآمد کل مجتمع در ۱۴۰۳ حدود ۸۰۰ میلیون دلار بوده است.
طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس در چه وضعی قرار دارند؟
امیدوارم در آینده نزدیک صادرات پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس صفر شود، زیرا قسمت اعظم محصولات صادراتی ما برای تولید قطعات یدکی، خودروسازی و لوازم خانگی استفاده می‌شود و با چندین برابر قیمت به ایران برمی‌گردد. پیش‌بینی من این است که با توجه به تمرکز پالایشگاه عظیم بیدبلند خلیج فارس بر تکمیل زنجیره ارزش، یک قطب سوم منطقه ویژه پتروشیمی در بهبهان شکل بگیرد. ازاین‌رو، اجرای پروژه PDH/PP را در دستور کار قرار دارد که سالانه یک میلیون تن پروپان در پالایشگاه تولید می‌شود و قرار است ۷۰۰ هزار تن آن در این پروژه به پروپیلن تبدیل شود و سپس دو واحد ۳۰۰ هزار تنی پلی‌پروپیلن احداث می‌شود. پیشرفت پروژه PDH/PP بالای ۱۵ درصد در فاز مهندسی است و بخشی از سفارش‌گذاری‌ها نیز انجام شده است.
سرمایه مورد نیاز PDH/PP چقدر است؟
پیش‌بینی می‌شود این پروژه ۱.۲ میلیارد دلار سرمایه لازم دارد.
واحد HDS به چه منظور اجرا شده است؟
طرح توسعه HDS برای محصول با ارزش پنتان‌پلاس در این شرکت اجرا شده است که گوگرد پنتان‌پلاس را به زیر یک PPM رسانده شد، این محصول در دنیای تجارت بسیار با ارزش شده است. پنتان‌پلاس شامل حدوداً ۶۰ درصد پنتان، ۳۰ درصد هگزان و مابقی هپتان‌پلاس است. ظرفیت این واحد یک میلیون و ۲۵۰ هزار تن در سال است که با سرمایه ۶۳ میلیون دلاری احداث شده و برگشت سرمایه این واحد کمتر از یک سال بوده است. از پنتان‌پلاس این طرح می‌توان بنزین سوپر جت یا حلال‌های صنعتی بسیار خالص تولید کرد. پنتان و هگزان نیز به شدت در صنایع پتروشیمی و واحد‌های پلیمری مصرف می‌شوند و از هپتان‌پلاس نیز گازوئیل یورو ۵ تولید می‌شود. ضمن اینکه در آینده تصمیم داریم که زنجیره پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس را به طور کامل تکمیل کنیم.
پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس به‌عنوان مشعل خاموش‌کن شناخته شده است، این مجتمع برای مشعل‌های داخل پالایشگاه چه اقدامی انجام داده است؟
پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس با سرمایه‌گذاری بالای ۲۷۲ میلیون دلار برای جلوگیری از گازسوزی گاز‌های اسیدی داخل خود پالایشگاه و حفظ محیط زیست هزینه کرده است. این گاز اسیدی که ارزشی ندارد با ۶ کمپرسور و خط لوله ۵۹ کیلومتری ۲۰ اینچ به چاه‌های نفت آغاجاری برای ازدیاد برداشت نفت تزریق می‌شود. از روزی که این گاز از بیدبلند به چاه‌های نفت آغاجاری که قدیمی‌تر از گچساران است تزریق شده (بیش از سه سال)، افت فشار ایجاد نشده و برداشت نفت کاهش نیافته است. سالانه بیش از ۹۳۰ هزار تن گاز از این محل به چاه‌ها تزریق می‌شود.
منبع: وزارت نفت
