براهنی یک لحظه بدون شعر زندگی نکرد/ براهنی دو شخصیت داشت؛ منتقد و شاعر

به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار کتاب ایرنا، رضا براهنی شاعر، نویسنده و منتقد ادبی در ۳۱ دی ۱۳۴۱ در تبریز به دنیا آمد. وی دارای مدرک دکترای زبان و ادبیات انگلیسی است و با نوشتن «کتاب چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم» و اشعار مجموعه «خطاب به پروانه» آغازگر سبک شعر پست مدرن فارسی شد. او در سال ۱۳۵۳ به آمریکا رفت و در سال ۱۳۵۶ برنده جایزه بهترین روزنامه نگار حقوق بشر شد و در مدت اقامت خود در ایران کارگاه های متعددی در زمینه نقد، شعر و داستان کوتاه برگزار کرد. براهنی در سن ۸۶ سالگی در تورنتو کانادا درگذشت. اکتا براهنیپسرش این خبر را در شبکه های اجتماعی منتشر کرد؛ او نوشت: «پنجم اردیبهشت هزار و چهارصد و یک؛ پدرم رضا براهنی از دنیا رفت و به دیدار خورشید شتافت.

به بهانه تولد رضا براهنی گزارشگر کتاب ایرنا با هرمز علیپور این شاعر، نویسنده و منتقد ادبی گفت وگویی انجام داده که در ادامه می خوانید.

براهنی در تحولات شعر امروز ایران مؤثر و تأثیرگذار بود

به نظر شما رضا براهنی آغازگر شعر پست مدرن ایران بود؟

همه چیز به اشباع می رسد و یک روز کلاسیک می شود، باید آماده باشیم که با پیشنهادات جدید هیجان زده نشویم.

من براهنی را از زمان انتشار مجله فردوسی می شناختم. او آغازگر نقد دیالکتیکی و جدی در ایران بود. کتاب «طلا در مس» را مرتب دنبال می کردم. حداقل ۳۰ سال پیش که کتاب «خطاب به پروانه ها» زند یاد براهنی را خواندم، احساس کردم در بسیاری از موارد به او نزدیک هستم. براهنی در این کتاب از اشباع شعر معاصر و نیاز به تغییر نوشته است.

به نظر من حتی اگر براهنی آغازگر شعر پست مدرن نباشد، قطعاً فردی است که در سیر تحول شعر امروز ایران تأثیرگذار بوده و هست. زمانی که براهنی کارگاه خود را تأسیس کرد، چند شاعر خوب توسط شاگردان براهنی تربیت شدند که بخشی از شعر امروز ایران هستند و این نظر و سلیقه شخصی من است و ممکن است عده ای قبول نکنند.

همه چیز یک روز به اشباع می رسد و کلاسیک می شود، باید آماده باشیم که هیجان زده نشویم و در برابر پیشنهادهای جدید موضع گیری کنیم. بعد از براهنی، این روزها شاعران کمتر شناخته شده و جوانی هستند که می نویسند و پیشنهاداتی دارند که به شعر ایران لطمه ای وارد نمی کند.

تلاش براهنی در زمینه نقد و تحقیق در شعر ارزشمند بود

آیا به اشعار براهنی آن گونه که شایسته بود توجه شد؟

اگر چه اشعار مثل استدلال است صورت آتشین و نصرت رحمانی حتی زمانی که در مطبوعات چاپ می شد غیرقابل توجه و متوسط ​​بود، اما تلاش او در نقد و کاوش در شعر ارزشمند بود. با وجود اینکه تحصیلات فردی و سواد و دانش گسترده داشت و سخت کار می کرد، محبوب و بی مهری بود.

یدالله رویایی و رضا براهینی دور از خانه بودند اما بیشترین حضور را در خانه داشتند

من شعر او را دوست دارم و چیزهای زیادی از او آموختم. برهینی در دوستی و رفاقت انسانی صادق و مهربان بود و همیشه مورد احترام است. هر وقت مقاله ای در مورد او نوشته می شود، آن را می خوانم. عده ای شعر او را ستودنی می دیدند و عده ای از حوزه تمسخر به آثار او می نگریستند.

در خوزستان مقاله ای به نام رویاهنی به یادگار مانده است یدالله یک رویا و رضا براهنی را نوشته بودم. بعدها نوشتم که این دو شاعر و منتقد ادبی در شعر ایران مؤثر بودند و از نظر پیشنهادهایی که دادند، عشق به شعر و ارتباطشان با شاعران جوان، اقدامات مؤثری انجام دادند. می توان گفت این دو در برج عاج نبودند و لحظه ای بدون شعر نمی توانستند زندگی کنند.

من نسبت به براهنی و هر کسی که در ادبیات زحمت کشیده تعصب ندارم، اما ممنونم و امثال براهنی و رویایی به نامی که داشتند راضی نبودند و هر دو از وطن دور بودند، اما بیشترین حضور را در وطن

براهنی شعر غیر متعهد را قبول نداشت

به نقد رادیکال براهینی اشاره کردید، گاهی واقعاً انتقادات تند بود، آیا می توان آثار او را با نقد خودش ارزیابی کرد؟

سخنان هر منتقد بزرگ و باسوادی به درد هیچ شاعری نمی خورد که به نقد توجهی نداشته باشد

سخنان هیچ منتقد بزرگ و باسوادی به هیچ شاعری که به نقد توجهی ندارد کمکی نمی کند; چون در ابتدا انسان باید شاعر باشد. هیچ منتقدی نمی تواند مسائلی را که در شعرش بیان می کند رصد کند. این موضوع غیرممکن است. برای براهنی باید دو شخصیت در نظر گرفت، یکی براهنی شاعر و دیگری براهنی منتقد. نقد براهنی مؤثر و البته مبتنی بر نظریه چپ و دیدگاه های دیالکتیکی بود. شعر بی تعهد را نمی پذیرفت. باید توجه داشت که شاعرانی که به دنبال کسب رای دیگران هستند در شعر موفق نمی شوند.

براهنی درد شعر داشت و درد نوشتن. فردی که در داستان و رمان موفق بود و می شناسم اکبر رادی به یکی از رمان های براهنی اشاره کرد و نوشت: ای رضا، ای رضا لعنتی! یعنی تا این حد تحت تاثیر قرار گرفت.

براهنی در اوایل انقلاب در مسائل سیاسی نیز حضور داشت و سپس به ادبیات پرداخت.