بررسی احوال عرفا در «تاریخ جامع مشایخ دهلی»

به گزارش ایرنا، کتاب «تاریخ جامع بزرگان دهلی» بر اساس حدود 50 منبع معتبر به زبان های فارسی، اردو و انگلیسی تدوین شده و به زندگی و احوال 353 عارف و صوفی از سلسله های مختلف می پردازد. استقرار حکومت مسلمانان در دهلی تا آغاز قرن بیستم. در این شهر تاریخی به فعالیت های علمی و معنوی پرداخته اند.

یکی از مهم ترین ویژگی های این کتاب تاکید بر پیوند تاریخی صوفیان هندی و ایرانی است. منابع عرفانی نشان می دهد که عرفای هندی از طریق سیاحان، بازرگانان و شاگردانی که از ایران به هند آمده بودند، با تحولات عرفانی آن سرزمین آشنا شدند و از عرفای ایرانی تأثیرات عمیقی دریافت کردند. آثاری چون ملفوضات شیخ ابوسعید ابوالخیر، رساله ابوالقاسم قشیری و مثنوی مولانا جلال الدین بلخی از جمله منابعی بودند که در میان عرفای هندی مورد مطالعه گسترده قرار گرفت.

نویسنده در کتاب «تاریخ جامع بزرگان دهلی» یکی از دلایل ترویج زبان فارسی در هند را برگزاری جلسات مذهبی به زبان فارسی می داند که به روابط فرهنگی با ایران و گسترش جهان فارس. فعالیت عارفان در هند به ویژه در دهلی، فضایی سرشار از آرامش و سرشت نیکو ایجاد کرد و آموزه های اخلاقی و حسن خلق را محور تعالیم خود قرار دادند. این رویکرد باعث شد حتی غیر مسلمانان نیز در جلسات ارشاد آنها شرکت کنند. این حضور و کنار هم بودن زمینه ای برای هماهنگی و تعامل بین پیروان ادیان مختلف فراهم کرد که در نهایت به شکل گیری فرهنگ مشترک انجامید; فرهنگی که امروزه به «فرهنگ هندی و ایرانی» معروف است.

بخشی از متن کتاب

با تأسیس اولین حکومت مسلمان در هند به فرمانروایی سلطان قطب الدین ایبک در سال 602 هجری (1206 م) و انتخاب دهلی به عنوان پایتخت، این شهر مرکز علما، شیوخ و هنرمندان مسلمان شد و به نواختن خود ادامه داد. این نقش برجسته تا پایان قرن نوزدهم، خواجه قطب الدین بختیار کاکی اوشی، از عارفان بزرگ سلسله چشتی و خلیفه حضرت خواجه معین الدین چشتی را از اولین کسانی بود که با حضور خود در دهلی، او و سایر شیوخ سلسله چشتی، سهروردی، قدری، فردوسی و نقشبندی، این شهر را به مرکز عرفان و تصوف تبدیل کردند و در این شهر خانقاهی ساختند و معارف خود را به جامعه عرضه کردند.

علاوه بر این، شیوخ مشهوری از کشورهای فارسی زبان از جمله ایران به دهلی آمدند و در کنار شیوخ هندی به گسترش معارف عرفانی و اسلامی پرداختند. چهره هایی چون شیخ نورالدین مبارک از غزنه، خواجه محمد باقی بالله نقشبندی از کابل، شیخ بدرالدین فردوسی از سمرقند و شیخ نظام الدین از شیراز با حضور در دهلی بر غنای علمی و عرفانی این شهر افزودند. به گفته عصامی در مثنوی فتوح السلطین، دهلی برای اهل علم مانند کعبه و برای دارالاسلام وطن شده بود.

او کتاب «تاریخ جامع شیوخ دهلی» را نوشت. شریف حسین قاسمیاستاد ممتاز زبان فارسی در هندوستان با نظارت مهدی خواجه پیری رئیس مرکز بین المللی میکروفیلم نور منتشر شد.