بیش از ۳۰۰ دشت ایران با مشکل فرونشست مواجه‌اند

به گفته وی، در منطقه سردسیر هومند در شرق استان تهران با وجود افت سالانه بیش از ۲ متر و ۳۰ سانتی متری سطح آب زیرزمینی، فرونشست در سطح زمین مشاهده نمی شود، اما افت حدود نیم متری سطح آب زیرزمینی در جنوب تهران باعث فرونشست قابل توجهی در منطقه شده است.

محمد آریامنش، هیدروژئولوژیست نسبت به وضعیت فرونشست زمین هشدار داد و گفت: بر اساس تحقیقات و بررسی های انجام شده توسط سازمان ها و پژوهشگاه های ذیربط به نظر می رسد بیشترین فرونشست در تهران در مناطق ۱۲، ۱۸ و ۱۹ رخ داده است که عمق آن گاهی تا ۳۰ سانتی متر نیز می رسد.

به گفته این کارشناس، فرونشست در برخی مناطق جنوب تهران در مسیر راه آهن نیز قابل ردیابی است. در دشت های ورامین و اسلامشهر نیز این حادثه مخرب به ویژه در سال های اخیر شیوع پیدا کرده است و این در حالی است که میزان فرونشست در دشت تهران با شهر تهران کاملا متفاوت است. شهر تهران بر روی بستری درشت دانه ساخته شده و ظرفیت فرونشست بسیار کمتری نسبت به دشت تهران دارد. در حالی که اسلامشهر، دودانگه، رباط کریم و شهریار از شهرهای منطقه جنوب هستند که در دشت تهران قرار دارند.

این استاد دانشگاه گفت: بر اساس مطالعات سازمان زمین شناسی، محدوده حاوی فرونشست که موقعیت شهری تهران و برخی از مراکز جمعیتی اطراف آن در جنوب و جنوب غرب (مانند اسلامشهر) را تهدید می کند، تفکیک و نشان داده شده است. مراکز جمعیتی مانند کهریزک، شورآباد، سلطان آباد و اسلامشهر از مراکز عمده جمعیتی در مناطق فرونشست جنوب و جنوب غرب تهران هستند.

این کارشناس نسبت به زمین لرزه فرونشست خاموش هشدار داد و اعلام کرد همانطور که زلزله ها به طور ناگهانی باعث تلفات هزاران نفر و تخریب بسیاری از تأسیسات و زیرساخت های اقتصادی می شود، رانش زمین نیز می تواند سرمایه های کلانی را به مرور زمان ببلعد که هیچ زلزله ای نمی تواند چنین خساراتی ایجاد کند. راه های مقابله با هر کدام متفاوت است و متاسفانه هر دو در کشور ما بحران زا بوده اند.

راهکارهای مقابله با فرونشست زمین در اثر زلزله های خاموش

منشاء، علت وقوع، روش های شناسایی و تجزیه و تحلیل، خسارات، ابعاد، اندازه و دامنه درگیری و همچنین روش بهسازی و کنترل فرونشست در دشت های کشور متفاوت است. هنگامی که فرونشست در دشتی وسیع و در مقیاس وسیع رخ می دهد، ریشه های آن در عمق زمین قرار می گیرد و مانند زلزله ای خاموش است که خسارت وارد می کند.

مسائل مختلفی بر تشدید فرونشست ها تأثیر می گذارد که می توان آن ها را به فعالیت های انسانی نسبت داد، از جمله پمپاژ بیش از حد سفره های آب زیرزمینی، نفت و گاز از منابع زیرسطحی، انحلال و تخریب سفره های آهکی، تخلیه و ریزش معادن زیرزمینی، زهکشی خاک های آلی و مرطوب کردن خاک های خشک در مناطق بیابانی. این فرونشست باعث تخریب جاده، ریزش تونل، استقرار ساختمان‌های مسکونی، جابجایی ریل‌های راه‌آهن و ده‌ها اتفاق تلخ دیگر می‌شود.

مسائل مختلفی بر شدت فرونشست ها تأثیر می گذارد، از جمله فعالیت های انسانی از جمله پمپاژ بیش از حد سفره های آب زیرزمینی، نفت و گاز از منابع زیرسطحی، انحلال و تخریب سفره های آهکی، تخلیه و ریزش معادن زیرزمینی، زهکشی خاک های آلی و خیس کردن خاک های خشک در مناطق بیابانی. این فرونشست باعث تخریب جاده، ریزش تونل، فرونشست ساختمان های مسکونی، جابجایی ریل راه آهن و ده ها اتفاق ناگوار دیگر می شود.

سید عبدالرضا سعادت، مدیرکل زمین شناسی سازمان زمین شناسی در خصوص راهکارهای لازم برای کاهش فرونشست گفت: موضوع فرونشست بحث برداشت آب است. این موضوع باید مدیریت شود. بازگشت به این راحتی امکان پذیر نیست پس بهترین راه مدیریت و کنترل مصرف آب است.

به گفته این مسئول آموزش فرهنگی می تواند در این زمینه بسیار موثر باشد. مردم باید بدانند که ممکن است در آینده مشکلاتی برای نسل های آینده ایجاد شود. با وجود اینکه سازمان نقشه برداری تذکراتی می دهد اما همچنان شاهد هستیم که این مشکل به صورت اساسی حل نشده است. اگرچه مسئولان در زمینه مدیریت بحران اقداماتی را انجام می دهند اما به نظر می رسد همچنان باید در این زمینه کار بیشتری انجام شود. اصلاح الگوی کاشت و مواردی از این قبیل می تواند تا حدودی به کاهش این روند فرونشست زمین کمک کند.