جشن ایرانی که در اسناد یونانی آمده است/ ورود واژه فارسی «مهرگان» به زبان عربی

مهرداد ملک زاده وی در گفت و گو با خبرنگار کتاب ایرنا با بیان اینکه جشنواره مهرگان قدمتی دیرینه دارد، ادامه داد: شواهد زیادی داریم که این جشنواره که اکنون یکی از مهم ترین جشنواره های فرهنگ ایرانی به شمار می رود از دیرباز برگزار می شود. و شاید حتی در دوره هخامنشیان. برگزار شد، اسناد جدی از این موضوع باقی مانده است.

دو مورخ یونانی به نام های هرودوت و کتزیاس از جشن مهرگان یاد کرده اند. البته معنای واقعی این جشن را نمی دانستند

این باستان شناس با اشاره به آثاری که مورخان یونانی درباره تاریخ ایران به جا مانده اند، گفت: از جمله آنهاست. هر دوی شما و کتزیاس دو مورخ یونانی از جشن مهرگان یاد کردند. البته معنای واقعی این جشن را نمی دانستند، اما اشاراتی به مهرگان در آثارشان یافت می شود. به گفته آنها، مهرگان جشنی بود مربوط به آیین های مربوط به پایان پاییز و برداشت محصول؛ آنها برخی مسائل را به صورت معکوس منتقل کردند که محققان در صدد اصلاح این سوء تفاهم هستند.

وی افزود: بر اساس شواهد جغرافیایی-تاریخی سرزمینی به نام «مهرگان کد» یعنی محلی که با مهرگان مرتبط بوده را می شناسیم. در متون جغرافیایی دوران اسلامی، فتح اعراب مسلمان در اثر «المسالک و الممالک». ابن خوردزبه (ابن خردادبه) ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله (متوفی ۲۸۰ هجری قمری) از نخستین کتابهای جغرافیا به زبان عربی است و «البلدان» را نوشته است. احمد بن اسحاق یعقوبی درباره جغرافیای تاریخی به زبان عربی، این سرزمین به صورت مهجانه (عربی مهرگان) معرفی شده است.

به گفته این منتقد، اهمیت مهرگان به عنوان یکی از مهم ترین اعیاد ایرانی به حدی است که واژه ایرانی مهرگان وارد زبان عربی شده و به عنوان «جشن» به معنای جشن به کار می رود.

ایران غربی در اواخر دوره ساسانی مملو از نوکیشان مسیحی بود

ملک زاده با اشاره به اینکه غرب ایران در اواخر دوره ساسانی مملو از نوکیشان مسیحی بود، تصریح کرد: در این دوره سنت های مسیحایی در غرب ایران جریان داشت که بر اساس متون کلیسا، این سرزمین سرزمینی به نام «بیت میتراکانه» بود. «بیت میترکانه» به زبان سریانی (یکی از لهجه های زبان آرامی) است.

احتمالاً «مهرگان کد» محل برگزاری مراسم سالانه آیین مهرگان در غرب ایران نیز بوده است.

این باستان شناس با طرح این سوال که چرا سرزمین غرب ایران باید با جشنواره مهرگان پیوند بخورد؟ وی ادامه داد: الگویی داریم که بر اساس آن عید نوروز با تخت جمشید پارسه همراه است. همچنین در سنت های امروزی، نوروزگاه را به عنوان محلی برای جشن نوروز داریم. در متون داریم که جشن اکیتو (سال نو آشوری و بابلی، کهن ترین جشن سال نو در تاریخ بشر) در محلی به نام «بیت اکیتو» برگزار می شده است. احتمالا «مهرگان کد» نیز محل برگزاری سالانه این مراسم آیینی در غرب ایران بوده است.

وی با تاکید بر اینکه اطلاعات زیادی درباره جشنواره مهرگان در دسترس است، افزود: مهرگان اخیرا در سازمان ملل در یونسکو ثبت و تایید شده است. اسناد زیادی در مورد تاخیر این جشن وجود دارد. مهرگان یک کلمه جدید فارسی است که ما از آن استفاده می کنیم و با آن صحبت می کنیم. احتمالاً می‌توان آن را از شکل «میتراکان» بازسازی کرد و در غرب ایران، خدای مهر به نام «میترا» یکی از خدایان مورد پرستش بوده است.