حافظ محدود به حافظه ایرانیان نیست

به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، حافظ شاعر کلاسیک ایرانی در جای جای زندگی ایرانیان حضور دارد. در ایران حافظ تنها به دیوان او محدود نمی شود، علاوه بر این که ابیات او توسط تعداد قابل توجهی از ایرانیان حفظ شده و حتی به عنوان ضرب المثل از آن استفاده می کنند، ردپای حافظ در کوچه ها، مکان های فرهنگی، موسیقی، تئاتر دیده می شود. و حتی در سفره هفت سین. خواهد بود

کتاب هایی در زمینه حفظ تألیف شده است که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:

کتاب «حافظ نامه» یک دوره دو جلدی است که به بررسی و توضیح واژه ها، اعلام ها، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ می پردازد. خرمشاهی در این دوره دو جلدی، 250 غزل از دیوان حافظ به تصحیح غنی قزوینی را از نظر دشواری ها و پیچیدگی ها، نمادشناسی، تفسیر و بلاغت حافظ بررسی کرده و در مقدمه ای مفصل به تأثیراتی که حافظ از وی دریافت کرده است، پرداخته است. پیشینیان وی با ذکر مثال ها و مثال هایی این تأثیرات را بیان می کند و این توصیف به قدری واضح و جامع است که خواننده علاوه بر آشنایی با ظرایف غزل حافظ، سبک عراقی را نیز به خوبی می شناسد.

بهاءالدین خرمشاهی او نویسنده، مترجم و طنزپرداز ایرانی است. وی از مترجمان و محققین قرآن است. پژوهش در زندگی و اشعار حافظ از تخصص های خرمشاهی است که کتاب ها و مقالات زیادی درباره این شاعر منتشر کرده است و کتاب «حافظ نامه» از معروف ترین آثار او در این زمینه است.

کتاب حافظ نامه تألیف بهاءالدین خرمشاهی در 1540 صفحه در دو جلد در قطع وزیری با جلد سخت در سال 1402 در چاپ بیست و هفتم توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد.

کتاب «دایره المعارف حافظ و حافظ پژوهی» از دیگر آثار مهم خرمشاهی است. این مجموعه در چهار جلد و شامل بیش از 1800 مقاله در 2648 صفحه دو ستونی با حروف نسبتاً کوچک گردآوری شده است. این مجموعه در یک تقسیم بندی بزرگ شامل دو نوع مقاله است: یکی مقالات مربوط به باطن شعر و شخصیت حافظ مانند عشق، ایمان، شک، عرفان، رندی، کنایه، مدح، بیزاری از مدح و ده ها مقاله. دیگران مثل آنها…یعنی حافظ.

دیگری مربوط به بیرون ذهن و زبان و وجدان و زندگی هنری و حتی زندگی روزمره حافظ یعنی حافظ پژوهانه است. مانند جستارهای اخلاقی، مدح باد / شراب ساز یا مازوق با سه جنبه انسانی، عرفانی و بالاخره ادبی (نمادین) و یا شراب / باد / شراب با سه جنبه انگوری / عرفانی / ادبی. یا توضیح عبارات و ابیات دشواری مانند: «قصه را کم کن و باز کن»، «پیرمردمان گفت»، «کشتی ما شکسته/ نشسته ایم» و نزدیک به پنجاه مورد دیگر.

در این طرح 14 نفر از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی، بیش از 60 نفر از اساتید دانشگاه های ایران و بیشتر اندیشمندان معاصر حافظ و جمعی از برجسته گان ادبیات همکاری می کنند. همچنین بیش از 700 اثر از حافظ پژوهانه «با کلمات کم و پرمعنا» معرفی شده است.

این اثر زیر نظر انتشارات نخستان پارسی می باشد عبدالله جاسبی در مدت سه سال و نیم توسط بهاءالدین خرمشاهی ویرایش و منتشر شده است.

کتاب دایره المعارف حافظ و حافظ پژوهی نوشته بهاءالدین خرمشاهی در قطز وزیری در 600 صفحه با جلد گالینگور در سال 1396 توسط نشر الماس پارسیان منتشر شده است.

کتاب «حافظ خاطره ما» نوشته بهاءالدین خرمشاهی، جدیدترین اثر در میان 12 اثر بهاءالدین خرمشاهی در زمینه حافظ پژوهی است که مشتمل بر چهارده بخش یا مقاله مستقل و در عین حال به نوعی به هم مرتبط هستند. . در فصل فرعی حافظ خاطره خاطره ماست، این تعبیر و درک یونگی توضیح داده شده است که حافظ از نظر پیشینه تاریخی و فرهنگی در فرهنگ ما و فرهنگ ما در حافظ نقش محوری دارد.

کتاب حافظ هما ماست نوشته بهاءالدین خرمشاهی در بخش رقایی در 386 صفحه با جلد کاغذی در سال 1402 توسط انتشارات قطره به چاپ رسیده است.

کتاب «حافظ به روایت حافظ» برداشتی منطقی بخشی از یادداشت نویسنده است که می تواند درک ابیات حافظ را برای علاقه مندان زیباتر کند.

خود نویسنده درباره تألیف این اثر می گوید: «به پیشنهاد چند تن از دوستان خوش قلب و صاحب نظر، بر عهده گرفتم که کتابی فشرده و قابل استفاده برای همه با واقع گرایی درباره حافظ بنویسم، پیش از آن در درس حافظ. تمام غزلیات حفظی را به زبان ساده آموزش داده بودم و با چهار مقدمه کلیدی، زیرساختی ذهنی برای درک سخنان حافظ فراهم کرده بودم، اما درس حافظ با حجم بیش از 1300 صفحه، عمدتاً به صورت مرجع، می توانست. در دست شاگردان و اساتید دیوان حافظ قرار گیرد و همه حافظ دوستان فرصت خواندن آن را نداشته باشند.

کتاب «حافظ به روایت حافظ» از محمد استقلالی در 200 صفحه توسط انتشارات نگاه در سال 1386 در کاتز وزیری به چاپ رسیده است. این کتاب بعدها توسط انتشارات فرهنگ ماشین در قطع رقعی در 216 صفحه منتشر شد و در سال 1403 به چاپ سوم رسید.

اما سرمایه های فرهنگی درباره حافظ به کتاب محدود نمی شود.

تصویری از تابلوی 180 سال پیش آرامگاه حافظ یکی دیگر از آثار هنری است، این تابلو از پاسکال کاست طراحی شده است. پاسکال کوست نقاش، معمار و شرق شناس فرانسوی بود.

کوست به همراه یوژن فلاندن (نقاش) در زمان محمدشاه قاجار در سال 1220 هجری قمری به ایران سفر کرد. کوست علاوه بر نقاشی های فلاندن، نقاشی ها و نقشه های آثار تاریخی ایران را نیز کشید. این نقاشی ها و نگاره ها وضعیت بناهای تاریخی ایران در آن زمان را به خوبی نشان می دهد و همچنین نقشه بناهای تخریب شده مانند کاخ قاجار و کاخ آینه بسیار ارزشمند است. آنها تقریباً از تمام آثار تاریخی و باستانی ایران به جز خراسان و دریای خزر دیدن کردند و از تمام بناهای ارزشمند نقاشی و نگاره‌هایی خلق کردند. قزوین، اصفهان، شیراز، تهران، آذربایجان، همدان و بروجرد و همچنین تخت جمشید، بیشاپور، بیستون، کنگاور، نهاوند و فیروزآباد از جمله مکان‌هایی هستند که این دو نقاش از آنها دیدن کردند و آثار هنری خود را خلق کردند.

در سال های اخیر اپرای عروسکی «حافظ» نیز ساخته شد. اپرای عروسکی «حافظ» به نویسندگی و کارگردانی بهروز غریب پور در تالار فردوسی به روی صحنه رفت.

بهروز غریب پور در این اپرای عروسکی به سراغ حافظ شیرازی و دورانی که در آن زندگی می کرد رفته است، روزگاری که ظلم و جهل و حکومت ظالمانه امیر مبارز الدین بر کل منطقه فارس و شیراز سایه افکنده است. کارگردان با استفاده از عروسک‌هایی که توسط تعداد زیادی دست‌گردان در مدت ۱۱۵ دقیقه حرکت می‌کنند، مناجات می‌خوانند، صدا می‌خوانند و به جنگ، مو، اعتراض و… می‌پردازند و همچنین با استفاده از اشعار حافظ با صدای محمد. . آهنگسازی معتمدی و بهزاد عبدی و تطبیق موسیقی با صحنه، مخاطب را به قرن هشتم هجری و منطقه فارس می برد.

غریب پور کارگردان اپرای «حافظ» اولین سکانس خود را با این غزل از حافظ آغاز می کند که می گوید: «من در خانه جانان چقدر در امانم که هر بار جرس فریاد می زند که درها را ببند» و ادامه می دهد. اشعار حافظ را یکی یکی و هماهنگ بخوان. عروسک ها با سرنوشت حافظ به حرکت خود در صحنه ها ادامه می دهند تا این بار درام حافظ توسط عروسک ها شکل بگیرد.

این اپرا شامل 20 صحنه است که در این اپرا محمد معتمدی نقش حافظ را بازی می کند. حسین علیشاپور در نقش عبید زاکانی مهدی امامی در نقش شاه شجاع بابک صبوری در نقش امیر مبارز الدین هاله سیفی زاده در نقش شاخه گیاه، سحر محمدی در نقش مادر شاه ابواسحق حضور داشتند.

در ایران مرکزی به نام «مرکز حفظ» تأسیس شده است. مرکز حافظ شناسی مؤسسه ای مستقل (غیر دولتی)، فرهنگی و علمی است که در سال ۱۳۷۵ به منظور تقویت و گسترش فعالیت های مرتبط با حافظ و توسعه پژوهش های تخصصی در ارتباط با زندگی، اندیشه و شعر حافظ در شیراز تأسیس شد. انجام داد

در این مرکز با توجه به اهداف و برنامه های پژوهشی، مجموعه ارزشمندی از اسناد، نسخه های چاپی دیوان، ترجمه ها و تفاسیر معتبر از شعر حافظ، کتب تحقیقی، مقالات، سخنرانی ها، گزارش ها و نرم افزارهای رایانه ای ارائه شده است. ارزیابی پروژه های علمی، برگزاری نشست های تخصصی، حمایت از مطالعات حفاظتی و انتشار و انتشار دستاوردهای پژوهشی از مهم ترین اهداف این مرکز است.

برخی از فعالیت های کانون حافظ حافظ شامل برگزاری برنامه های علمی با موضوع یاد حافظ، برگزاری نشست های علمی حافظ، برگزاری کلاس های رایگان حافظ خوانی، انتشار مجله تخصصی حافظ پژوهی، انتشار نشریه عمومی آینه دار جمال، اعطای درجه یک می باشد. نشان علمی حافظ، تقدیر از حافظ پژوهان، کرسی حافظ پژوهی و جذب دانشجوی فوق دکتری جهت توسعه فعالیت های حافظ، اعطای بورسیه تحصیلی به پژوهشگران حوزه حافظ، انتخاب کتاب سال حافظ و کتاب را منتشر کند

بیرون از کالاها و مجموعه های فرهنگی، حافظ وارد شهر، کوچه ها و خیابان های ایرانیان شده است.

پل حافظ یکی از پر رفت و آمدترین گذرگاه های خودرو در تهران است که از چهارراه کالج شروع شده و از خیابان جمهوری تا خیابان هاتف امتداد می یابد و به بازار موبایل ایران می رسد. هر روز اتومبیل های بی شماری از آن عبور می کنند. پل حافظ در نقطه پر تردد تهران قرار دارد و مراکز بسیار مهمی مانند بازار موبایل ایران، پاساژ علاءالدین، مجتمع چهارسو، خیابان نوفل لوشاتو، بورس تهران، سفارتخانه های ایتالیا و فرانسه، گالری آران و بیمارستان نجمه، پاساژ امجد هستند. اطراف قرار داده شده است.

پل حافظ در محدوده طرح ترافیک تهران قرار دارد و برای رسیدن به آن با وسیله نقلیه شخصی باید مجوز تردد در طرح ترافیک خریداری کرده باشید. برای رفتن به زیر پل حافظ نیز می توانید از مترو استفاده کنید. بهترین ایستگاه مترو برای دسترسی به پل حافظ، ایستگاه سعدی در خط 1 مترو تهران است.

همچنین در تهران خیابانی به نام حافظ داریم که پل حافظ در آن قرار دارد. این خیابان به نام شاعر ایرانی حافظ شیرازی نامگذاری شده است. این خیابان شمالی – جنوبی است و از شمال به خیابان کریم خان زند و از جنوب به میدان حسن آباد ختم می شود. امتداد شمالی این خیابان بعد از تقاطع با خیابان کریم خان زند حافظ شاملی نام دارد و تا خیابان صدر ادامه دارد. امتداد جنوبی خیابان حافظ خیابان وحدت اسلامی است. مجسمه حافظ نیز در ابتدای این خیابان نصب شده است.

حافظ در میان ایرانیان همه جا هست، طبیعی است که وقتی شاعری در ذهن مردم ریشه دوانده، در گوشه و کنار زندگی آنها ظاهر می شود. جوایز ادبی و هنری، تمبر پستی، نقاشی و هر کالای فرهنگی دیگری باید از کوچه حافظ گذشته باشد.