حذف آب اکسیژنه و جوش‌شیرین از شیر با دستگاه تولید مخترع ایرانی

شاید شنیده‌ باشید در کارخانجات لبنیات به شیر جوش شیرین یا آب اکسیژنه یا حتی مایع سفیدکننده (وایتکس) اضافه می‌شود و خوب قطعا اضافه شدن این اقلام به شیر خوراکی مضر است، اما واقعیت چیست؟ در واقع وقتی محموله شیر وارد کارخانه لبنیات می‌شود، آزمایش اولیه میزان بار میکروبی از آن گرفته می‌شود و اگر میزان بار میکروبی و میزان اسیدیته شیر زیاد باشد، به آن آب اکسیژنه یا جوش‌شیرین اضافه می‌کنند تا بار میکروبی آن به حداقل برسد و البته خبری از وایتکس نیست.

هر چند مصرف همین مواد هم برای افراد مضر است و می‌تواند منجر به انواع بیماری‌ها شود و از طرف دیگر هم مردم قصد خریدن و خوردن شیر دارند و نه آب‌اکسیژنه یا جوش شیرین.

حالا ماجرا چیست و چرا اصلا شیر در بدو ورود به کارخانه لبنیات بار میکروبی دارد؟ وقتی شیر از دام دوشیده می‌شود به دلیل دمای بالایی که دارد، مستعد تولید و پرورش هر نوع باکتری است. اگر شیر در دمای بالا؛ یعنی دمای بدن دام و ۳۷ درجه نگهداری شود؛ بعد از مدت کوتاهی به طور کامل لخته شده و بارمیکروبی و اسیدیته آن به قدری افزایش می‌یابد که اصلا قابل استفاده نیست. باکتری‌ها در دمای ۳۷ درجه؛ یعنی دمای شیر بهتر و بیشتر رشد می‌کنند و هر ۲۰ دقیقه دوبرابر می‌شوند؛ یعنی اگر یک نمونه شیر در دمای ۳۷ درجه اکنون ۵۰ هزار باکتری داشته باشد، ۲۰ دقیقه بعد این میزان باکتری به ۱۰۰ هزار می‌رسد. به همین دلیل و برای کاهش فعالیت میکروارگانیسم‌ها و باکتری‌ها، دامداری‌ها باید دمای شیر را پایین بیاورند.

مبدل‌هایی برای خنک کردن یا افزایش بار میکروبی؟

دامداران برای خنک کردن شیر از صفحات خنک کننده و به اصطلاح دامداری پلیت کولر (plate cooler) استفاده می‌کنند، اما این صفحات به دلیل ساختاری که دارد خود نیز مستعد افزایش تولید باکتری‌هاست. باکتری‌ها در گرما، رطوبت، تاریکی و محل وجود مواد غذایی به خوبی‌ رشد می‌کنند که همه این عوامل در صفحات یادشده موجود است و عبور شیر از این صفحات موجب می‌شود بار میکروبی شیر بالا برود.

این مبدل‌های صفحه‌ای در اصل برای خنک‌سازی شیر نیست و بیشتر برای آب و روغن و سیالاتی به کار می‌رود که مواد محلول داخل آن کم باشد ولی در شیر به دلیل گرفتگی‌هایی که داخل آن هست، باعث گرفتگی می‌شود.

حالا یک مخترع ایرانی که پیش از این تولیدکننده همین مبدل‌ها یا صفحات خنک‌کننده صنعتی بوده است، یک نوع خنک‌کننده سوپرتوربو طراحی و تولید کرده است که معایب صفحات خنک‌کننده را ندارد.

مصطفی رادفر در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی ایرنا در این مورد اظهار داشت: ما به صورت خانوادگی و از سال ۶۳ تولیدکننده این نوع صفحات سرمایشی بودیم و در این مدت می‌ دیدیم دامدارها نسبت به این موضوع اعتراض می‌کنند و می‌خواستند راه حل جایگزینی برای این صفحات طراحی و تولید شود. در واقع ایده شکل‌گیری تولید دستگاه چیلر سوپرتوربیو از همینجا و همین نیاز دامداری‌ها شکل گرفت.

هزینه ۵ میلیاردی مرحله تحقیقات و ۴ دستگاهی که ضایعات شد

وی افزود: بنابراین مراحل تحقیق و توسعه این دستگاه را از سال ۹۶ شروع کردم. من در این مرحله به‌تنهایی کار را انجام دادم و چند سال طول کشید روی مدل‌های مختلف و حتی با آزمون و خطا جلو رفتم و نمونه‌هایی را تولید کردم.

طی این مدت ۴ نمونه دستگاه تولید کردم که به طور کامل به ضایعات تبدیل شد، چون کارایی لازم را نداشت و حدود ۵ میلیارد هم هزینه کردم، تا اینکه در نهایت در سال ۱۴۰۰ برای اولین بار اولین نمونه تولید شده را در مشهد نصب وراه‌اندازی کردیم.

رادفرد افزود: از سال ۱۴۰۰ تا امروز ۲۳ نمونه از این دستگاه را در ۴ سایز ۱ تن، دو تن، سه تن و ۱۰ تن در ساعت تولید کرده‌ایم؛ یعنی این دستگاه ظرفیت دارد۱۰ تُن شیر را در ساعت و روزانه ۲۰۰ تُن شیر را خنک کند.

وی در توضیح عملکرد این دستگاه گفت: دستگاه چیلر سوپرتوربو با طراحی نوع خاصی که دارد، با عبور دادن شیر از مبدل‌های لوله‌ای باعث می‌شود شیر سرد شود و نیازی به مبدل صفحه‌ای و آیس بانک (محل ذخیره) خنک‌کننده ندارد.

این مخترع که خود در رشته معماری تحصیل کرده، افزود: استفاده از این نوع خاص از دستگاه خنک کننده که ثبت اختراع هم شده به نحوی است که بعد از گذشت حتی پنج سال استفاده از دستگاه زمانی که با دوربین های شلنگی داخل مسیر بررسی می‌شود، گرفتگی یا چربی در مسیر نیست و باعث می‌شود بارمیکروبی و اسید شیر بالا نرود و نیازی به استفاده از جوش شیرین و آب اکسیژنه در شیر نباشد.

کاهش ۷۰ درصدی مصرف انرژی

رادفر افزود: همچنین دستگاه چیلرسوپرتوربو با داشتن عملکرد مدام و مستمر نسبت به آیس بانک‌ها ۷۰ درصد کاهش مصرف انرژی دارد. این محصول ابتدا در کشور تنها در مجموعه های دامپروری کوچک استفاده می‌شد، اما امروز دامداری های بزرگ هم از دستگاه چیلرسوپر توربو استفاده می‌کنند.

وی در مورد استفاده از تسهیلات دولتی نیز گفت که از هیچ تسهیلاتی استفاده نکرده است، زیرا زمان دقیق بازگشت سرمایه را نمی‌دانسته و اگر وامی می‌گرفته است ممکن بوده امکان پرداخت اقساط را نداشته باشد.

به گفته رادفر تعداد نیروهای مشغول به کار در این طرح طی چند ساله گذشته متفاوت بوده، اما حداقل ۶ نفر و در بعضی مواقع تا ۲۰ نفر هم به صورت ثابت و مستقیم در این طرح مشغول به کار بوده‌اند و تعداد افرادی که غیر مستقیم در این زمینه همکاری می‌کردند تا حدود ۵۰ نفر هم می‌رسیده است.

به گزارش گروه علمی ایرنا، روند تحقیق و توسعه این دستگاه ابتدا در مشهد انجام شده و کارشناسان پارک علم و فناوری خراسان رضوی این ثبت اختراع را تایید کرده‌اند و در سال ۱۴۰۲ نیز گواهی ثبت اختراع آن صادر شده است، کارخانه تولید دستگاه نیز از یکسال قبل به جهت نزدیک شدن به قطب‌های تولید لبنیات یعنی تهران، قزوین، ورامین و اصفهان کارخانه در شهرک صنعتی صفا دشت مستقر است.