در یادمان پیشکسوت موسیقی نواحی خراسان چه گذشت؟

مراسم یادبود مرحوم عیسی قالی پور از هنرمندان پیشکسوت موسیقی خطه خراسان عصر چهارشنبه 2 آبان ماه در سالن جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

محمدعلی مراتی، مدیرعامل انجمن موسیقی ایران در ابتدای این برنامه گفت: همانطور که مجری برنامه حسام رضایی گفت، در شبی مهم گرد هم آمده ایم تا یکی از ستارگان موسیقی ایران و یکی از افق های روشن و جاودانه موسیقی ایرانی. باید بگویم این برنامه با همت و حمایت خانه موسیقی و مدیرعامل محترم آن حمیدرضا نوربخش و همچنین جناب آقای عسگرپور مدیر عامل محترم خانه هنرمندان برگزار شد.

وی ادامه داد: حدود 38 سال است که به عنوان محقق کوچک در زمینه موسیقی شناسی اقوام فعالیت می کنم و نکته ای را در مورد موسیقی بخشی با شما عزیزان در میان می گذارم. ما در زمینه موسیقی ایرانی موضوعی داریم که شامل انواع موسیقی می شود، یکی از بارزترین انواع موسیقی، موسیقی دستگاهی است که به ساختار محکمی رسیده و دیگر رگه ای از ویژگی های قومی در آن وجود ندارد. مثلاً چون من کرد زبان هستم، دیگر کردی بیات را به زبان کردی نمی شنوم و این موضوع شاید برای ما روشن کند که بین موسیقی قومی و موسیقی دستگاهی فاصله وجود دارد. من می خواهم سعی کنم آن را فاش کنم. موسیقی دستگاهی از نظر نقالی در تدریس و اجرا دارای استاندارد است، اما با تنوع در موسیقی قومی، رابطه و لایه ای بین این دو وجود دارد.

وی افزود: در طول 8 سال گذشته نام این پدیده را موسیقی فراملی گذاشته ام و نقطه اوج آن را در بخش هایی می بینم که قدمت آن چند قرن است. جالب اینجاست که در شمال خراسان چند قوم با هم زندگی می کنند و بدون اینکه کسی به آنها دستور بدهد، یک موسیقی مشترک هوشمندانه را با هم تشکیل داده اند. این موسیقی در واقع همان لایه میانی است که من آن را موسیقی فراقومی می نامم و این موضوع احساس بسیار عجیبی دارد. چگونه کرد، ترک، تات و حدود 19 قوم تصمیم گرفته اند با هم یک موسیقی مشترک بسازند بدون اینکه به هویت کردی، ترکی، تاتی آسیبی وارد شود.

مراتی ادامه داد: موسیقی خراسان شمالی و بخش های آن موسیقی فراقومی است و جالب اینکه کردها از کوراوغلو ترکی و ترک ها از کردی جعفرقلی استفاده می کنند و این لایه ها در موسیقی ترکمنی وجود دارد. روندی که بسیار تعجب آور است. همچنین در این منطقه استادان زبان خود را با هم زندگی می کنند و حتی زبان یکدیگر را حفظ می کردند تا بتوانند موسیقی رایج را حفظ کنند. آنچه در مورد قطعات باید گفت، بخشش آنهاست; یک قبیله می تواند زبان قبیله دیگر را بدون نگرانی از تغییر زبانش بخواند. من این تنوع را وقتی به وحدت رسید “پیشا کلاسیک” نامگذاری کرده ام.

مدیرعامل انجمن موسیقی ایران گفت: امشب شب مهمی است چرا که ما شاهد وحدت ایران در این نوع موسیقی و این هنرمند برجسته هستیم. متاسفانه این موسیقی چندان پخش رسمی نمی شود و به نظرم می تواند مخاطبان زیادی داشته باشد.

در ادامه مراسم مرتضی گودرزی (پژوهشگر، خواننده و نوازنده دوتار) دقایقی به اجرای موسیقی از کارگران خراسان شمالی پرداخت و سپس مستند «بخشی» ساخته علی عابدی برای حاضران پخش شد.

حمیدرضا اردلان آهنگساز، مدرس و پژوهشگر موسیقی نواحی نیز در این مراسم با اشاره به مستند «بخشی» گفت: فیلم بسیار نرم و نابی بود. آقای عابدی از محتوای فیلم خوشش می آید و غیرت داشته و زیاد در حال و هوای فیلم و قسمت دخالت نکرده است. تبریک میگم خیلی فیلم خوبی بود

وی ادامه داد: صحبت از بخشی، عاشقان و معلمان، این استادان لحن، کمی پیچیده است. شاید بحث های موسیقی شناسی و اتنوموسیکولوژی زوایایی از امور پنهان آن را آشکار کند، اما بعید می دانم که ریشه موضوع را بفهمد. در میان زبان های باستانی، بخشی از مرجعیت عالی وجود داشته و دارد، مثلاً پدیده خویسانان آفریقا، نمی توانند کلمات را در یک جمله متوالی بگویند، مثلاً سه دقیقه صحبت کنند. یک یا دو کلمه می گویند، سپس صداهای اضافی در کنار آن ایجاد می شود. صداهای اضافی مانند گفتن «نچ» یا صدایی که در دهان و زبان به کام می خورد و برمی گردد، صدایی لحظه ای می دهد. دلیلش این است که وقتی «عشق» می‌گوییم، اگر با این کلمه رابطه واقعی داشته باشیم، گیج و حل می‌شویم و نمی‌توانیم بقیه جمله را بگوییم، یا وقتی کلمه «مرگ» را می‌گوییم، مرگ بسیار شگفت انگیز و قابل تامل است ، کلمات بعدی را نمی توان بلافاصله گفت.

اردلان در بخشی دیگر از سخنان خود توضیح داد: گرایش بخشی قلی پور در آهنگ هایی که متر مشخصی دارند به سمت متر آزاد است یعنی در واقع از سنجش بیزار است. موضوعی است که ممکن است در مدارس جدید گفته شود که چرا استانداردها رعایت نمی شود، اما اینطور نیست، اصالتی در وجودش وجود دارد که بر آن تکیه دارد. مثلاً لحن بین آواز و ساز. قسمت هایی داشتیم که شوخی بود و برای دانشگاهیان معتدل تر است، اما این یک آموزش فکری است و من زیاد آن را دوست ندارم.

وی افزود: اقوام و طوایف زیادی در منطقه خراسان شمالی زندگی می کنند که آمیزه ای از فرهنگ شنوایی ترک، کرد، ترکمن و سایر اقوام است که درک موسیقی خراسان شمالی را آسان نمی کند، بنابراین می توان نگاه کرد. در این موسیقی در یک زمینه کلی. شاید در برخی از آثار بخشی قلی پور نویسندگی ترکمنی را بشنوید. آقای گل افروز هم این کار را می کرد. برخی این کار را نمی کنند، در نتیجه این آمیختگی فرهنگی و تعامل با این فرهنگ ها، این هنرمندان این قدرت را داده اند که آن رقیب را حذف کنند و به ما احساس دوگانگی ندهند.

اردلان در پایان سخنان خود گفت: برخی از آنها هنرمندان مهمی هستند، حافظ عشق و اخلاق در جامعه هستند، باید همیشه مورد حمایت قرار گیرند، همین تعداد که در کشور مانده اند شایسته زندگی در رنج و فقر نیستند. .

پس از صحبت های حمیدرضا اردلان نوبت به اجرای دوتار به فرهاد قالی پور فرزند استاد فقید رسید که برخی از آثار موسیقایی خراسان شمالی را به عنوان پایانی خوب برای برنامه اجرا کرد. در پایان با اهدای لوح تقدیری از سوی انجمن موسیقی ایران به فرزند وی قدردانی شد.

در این برنامه حمیدرضا نوربخش، حمیدرضا عاطفی، زکریا یوسفی، مهدی شفیعی، شهرام کرمی، سامان صمیمی و جمعی از هنرمندان موسیقی محلی و علاقمندان به موسیقی محلی و مستند حضور داشتند.

انتهای پیام