دولت وفاق و مذاکره در چارچوب عزت، حکمت و مصلحت

به گزارش ایرنا، «مسعود پزشکیان» رئیس جمهوری اسلامی ایران در سفر اخیر خود به خوزستان و در دیدار با فرهیختگان این استان تاکید کرد که رهبر انقلاب در سیاست‌های کلی نظام فرمودند که براساس عزت، مصلحت و حکمت باید با همه به غیر از رژیم غاصب و اشغالگر صهیونیست، ارتباط داشته باشیم.

پزشکیان بر این باور است که باید با جهان با زبان سلام، صلح و سلامت و درستی صحبت کرد. رئیس جمهور در دیدار با نخبگان خوزستان یادآور شد: «چین با همه عظمتی که دارد و با وجود اینکه در کتاب «آمریکا» را دشمن اول خود می‌داند، در مقابل تهدید آمریکا مدارا می‌کند چرا که می‌خواهد حداکثر منفعت را داشته باشد».

دونالد ترامپ نیز اخیرا و پس از ورود به کاخ سفید در مصاحبه با شبکه خبری فاکس نیوز گفت که اطمینان دارد می‌تواند توافقی را با ایران برای «اطمینان مطلق پیدا کردن از دست نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای» برقرار کند. رئیس جمهور آمریکا که در پی ناکامی سیاست به اصطلاح «فشار حداکثری» در دولت اول علیه ایران حالا در دولت دوم خود مارکو روبیو را به عنوان وزیر خارجه منصوب کرده، در اظهارنظرهای خود از سیاست مذاکره – فشار صحبت می کند.

موضوع مذاکره با آمریکا چند هفته ای است که به محور اصلی مباحث تحلیلگران، سیاستمداران، احزاب و گروه های مختلف داخلی اعم از موافق و مخالف و نیز تحلیلگران در حوزه های منطقه ای و بین المللی تبدیل شده است.

جمهوری اسلامی ایران در موضوع مذاکره با آمریکا همواره نشان داده که با نفس مذاکره به خودی خود مشکلی ندارد به نحوی که مسعود پزشکیان در مصاحبه با شبکه آمریکایی «ان بی سی» (NBC) گفت تهران آمادگی «اصولی» برای مذاکره با آمریکا دارد. پزشکیان افزود: «مشکلی که ما داریم در گفت‌وگو نیست. در تعهداتی است که از گفت‌وگو و مذاکره ناشی می‌شود که ما باید به آن متعهد شویم.»

در این چارچوب، دیپلمات‌های ارشد ایران ماه گذشته با همتایان فرانسوی، آلمانی، بریتانیایی و اتحادیه اروپا در ژنو دیدار کردند و درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگوهایی انجام شد. دیپلمات‌های اروپایی به آکسیوس گفتند ایرانی‌ها در گفت‌وگوها به‌صراحت گفته‌اند که می‌خواهند مذاکرات بر سر یک توافق هسته‌ای جدید را از سر بگیرند که با توافق ۲۰۱۵ که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد متفاوت است. یک دیپلمات اروپایی به آکسیوس گفت ایرانی‌ها از اروپایی‌ها خواسته‌اند که این پیام را به واشنگتن برسانند و تاکید کردند که منتظر طرح یا پیشنهاد آمریکا هستند.

در همان زمان کاظم غریب‌آبادی معاون حقوقی وزارت امور خارجه و رئیس هیأت مذاکره‌کننده ایرانی در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که این دور از گفت‌ وگوهای ژنو «جدی، صریح و سازنده» بود و طرف‌ها ضمن ورود به برخی جزئیات، ایده‌هایی را در دو حوزه رفع تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای که برای دستیابی به توافق ضروری هستند، مورد بررسی قرار دادند. وی تأکید کرد: «این اتفاق نظر وجود داشت که مذاکرات باید ازسرگیری شود و برای رسیدن به توافق، فضای مناسبی از سوی همه طرف‌ها ایجاد و حفظ شود.»

هرچند زمان دقیق دور بعدی گفت‌ وگوهای ایران و اتحادیه اروپا اعلام نشده است، اما اظهارات مطرح‌شده نشان می‌دهد که طرفین از مواضع تقابلی فاصله گرفته و به‌سوی برداشتن گام‌های عملی در مسیر دیپلماسی و رفع موانع موجود برای مذاکره و توافق حرکت می‌کنند.

ایران پیش از این در قالب هشت دور مذاکرات در وین برای احیای برجام شرکت کرد و حداکثر انعطاف‌پذیری و تعهد خود را در حفظ این توافق نشان داد اما دولت‌های اروپایی و آمریکا به‌ جای بهره‌برداری از فرصت موجود، با یک محاسبه غلط روند دیپلماسی را به بن‌بست کشاندند. در واقع آنها نشان دادند که از اراده واقعی لازم برای بازگشت طرف‌ها به برجام و انجام تعهداتی که دارند برخوردار نیستند.

در همین چارچوب، جمهوری اسلامی ایران بارها تأکید کرده که آماده دستیابی به یک توافق پایدار و تضمین‌شده است که تمامی تحریم‌های غیرقانونی را لغو کند و از باقی‌ماندن هرگونه اهرم فشار علیه ایران جلوگیری شود. جمهوری اسلامی ایران آبان ماه گذشته میزبان رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود تا بار دیگر حسن نیت خود را برای حل‌وفصل مسائل ادعایی پادمانی به نمایش بگذارد. در جریان گفت‌وگوهای صورت گرفته، توافقاتی برای حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده صورت گرفت که گزارش آن به اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز منعکس شد.

تاکید بر مذاکره «شرافتمندانه» با تایید نهادهای بالادستی

خالص سازان درحالی رئیس جمهور و شخص دوم کشور را مورد هجمه قرار داده و در رسانه بدون مخاطب خود به آن آب و رنگ می دهند که پزشکیان در این عبارات به صورت کاملا سرراست از بی‌تعهدی دولت اول ترامپ در مذاکرات برجامی انتقاد کرده است که یادآور خروج غیرمسئولانه ترامپ از یک توافق چندجانبه و بکارگیری تحریم‌های حداکثری علیه مردم ایران است. تحریم‌هایی که تلخ‌ترین فراز زندگی ایرانیان را در قریب به نیم قرن گذشته را رقم زد و آثار آن همچنان گریبان‌گیر جامعه ایرانی است. در چنین فضایی اگر یک رئیس‌جمهور مردمی از باز بودن باب مذاکره سخن بگوید قطعا برای پیشگیری از تکرار بدعهدی‌های گذشته، اصول سه‌گانه عزت، حکمت و مصلحت را به عنوان پیش‌نیاز مذاکره «شرافتمندانه» و همچنین پایان دادن به رنج مردم کشور از سالها تحریم ظالمانه را در نظر گرفته است.

در همین چارچوب وزیر خارجه نیز در گفتگوی تلویزیونی سه‌شنبه ۲۵ دی ۱۴۰۳ در پاسخ به برخی نگرانی‌ها درباره احتمال مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا تصریح کرد: «وزارت خارجه، تصمیم نظام را اجرا خواهد کرد و بر اساس رویکردهای طرف مقابل سیاست خود را تنظیم می‌کنیم. همواره بر مذاکرات شرافتمندانه و عزتمندانه و بر اساس احترام متقابل تاکید کرده‌ایم، نه مذاکراتی که بر اساس زور و فشار باشد. به نظر ما فرمولی که در برجام وجود داشت یعنی «اعتمادسازی در برابر رفع تحریم‌ها» همچنان معتبر است.»

عباس عراقچی در این گفت و گوی خود به صراحت تاکید کرد: «به دوستانی که دغدغه دارند اطمینان می‌دهم که سیستم و روال تصمیم‌گیری در کشور شناخته شده است و این موضوع سازوکار خود را دارد. موضوعات مهمی چون مذاکرات هسته‌ای در شورای عالی امنیت ملی بررسی می‌شود و مصوبات شورا هم مشخص است که چه مسیری را طی می کند تا اجرایی شود.»

گزاره‌هایی مانند «وزارت خارجه، تصمیم نظام را اجرا خواهد کرد»، «روال تصمیم‌گیری در کشور شناخته شده است» و «موضوعات مهم در شورای عالی امنیت ملی بررسی می‌شود» حاکی از اشاره صریح وزیر امور خارجه به سیستم «تصمیم‌سازی کلان» در نظام حکمرانی جمهوری اسلامی است که تایید «رهبرانقلاب» به عنوان «عالی‌ترین مرجع تصمیم‌سازی» در کشور نقش اساسی در آن ایفا می‌کند. بنابراین با در نظر گرفتن چنین ساز و کاری جای نگرانی درباره عدول از ارزش‌های حاکمیت وجود ندارد.

این نگاه مثبت و پیشرو جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات همواره در سال های گذشته نیز وجود داشته و نشان از مواضع سازنده در موضوع مذاکرات هسته ای دارد. اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید دارد که موضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص گفت‌ وگو و مذاکره ثابت است. وی با بیان اینکه مذاکره یک جاده دوطرفه است تصریح کرد: ایران هیچ‌گاه میز مذاکره را ترک نکرده، اما برای مذاکره نیز التماس نخواهد کرد.

اکنون به نظر می رسد که نقطه محوری، نحوه آغاز مذاکرات و نوشتار چارچوبی برای روند و فرایند مذاکراتی برای دورای از شرایط تقابلی باشد. محمدجواد جمالی نوبندگانی نائب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم معتقد است که «دونالد ترامپ به دنبال راهکار “اول دیپلماسی” در قبال ایران است و شاید به صورت موازی هم سیاست فشار حداکثری را اعمال کند»،

به گفته این نماینده ادوار، «ترامپ اساساً در دولت دوم خود به دنبال ایجاد هیچ گونه درگیری، تنش و نزاع جدیدی در هیچ جای جهان نیست و سعی دارد با ابزارهای کم هزینه‌تر به اهداف نهایی خود دست پیدا کند.»

در این شرایطی که ایران و به نوعی هم دولت ترامپ در آمریکا خواستار به آزمون گذاشتن دیپلماسی و مذاکره هستند باید دید روند مذاکرات به چه شکلی آغاز و ادامه خواهد یافت اما آنچه مهم است جمهوری اسلامی ایران همواره گفت و گو و مذاکره را برای حفظ و پیگیری منافع ملی در دستورکار خود قرار داده و همانطور که رئیس جمهور پزشکیان تاکید دارند، مذاکره در چارچوب تامین منافع ملی ایران و براساس سه اصل عزت، حکمت و مصلحت مورد تاکید رهبر معظم انقلاب خواهد بود، ما با هیچ کسی سر جنگ و دعوا نداریم ضمن اینکه قرار نیست تسلیم خواسته های زیاده خواهان شویم.