روند پرشتاب تغییر اقلیم؛ حاصل افزایش انتشار گاز متان

به گزارش گروه علمی ایرنا از وبگاه فیز، انتشار گاز متان، محرک قدرتمند تغییر اقلیم است؛ اما جهان انتشار آن را کاهش نداده است.

متان در زندگی روزمره ما نقشی پررنگ و کاربردهایی فراوان دارد. بیش از ۹۷ درصد از گاز طبیعی و سوخت شهری از این گاز تشکیل شده‌ است؛ به همین دلیل از آن به عنوان ترکیب اصلی گاز طبیعی نیز یاد می‌شود.

بیش از ۱۵۰ کشور متعهد شده‌اند در دهه جاری میلادی انتشار گاز متان را ۳۰ درصد کاهش دهند؛ اما بررسی‌های جدید نشان می‌دهد انتشار این گاز در جهان، در پنج سال گذشته سرعتی بیش از قبل یافته است.

غلظت متان جَو (اتمسفر) اکنون بیش از ۲.۶ برابر بیشتر از دوران پیش از صنعتی شدن یعنی در بیشترین میزان در حداقل ۸۰۰ هزار سال گذشته بوده است. وضعیت انتشار متان مطابق بدترین حالت‌ها برای انتشار این گاز در پیش‌بینی‌های دانشمندان برجسته علوم آب و هوایی پیش می‌رود.

ادامه وضعیت فعلی باعث می‌شود زمین تا پایان قرن حاضر، بیش از ۳ درجه سانتی‌گراد یا ۵ درجه فارنهایت گرمتر شود. راب جکسون (Rob Jackson)، استاد دانشگاه استنفورد در آمریکا می‌گوید: اکنون اهداف پیمان جهانی متان به‌اندازه یک واحه دسترس‌ناپذیر به نظر می‌رسند. همه ما امیدواریم سراب نباشند.

افزایش انتشار متان از سوخت‌های فسیلی، کشاورزی و زباله‌ها

متان یک گاز گلخانه‌ای با عمر کوتاه اما بسیار قوی است که از منابع طبیعی مانند تالاب‌ها یا در اثر اقدامات انسان‌ها در هنگام کشاورزی و از سوخت‌های فسیلی و محل‌های دفن زباله تولید می‌شود. این گاز در طول ۲۰ سال اول پس از انتشار، جَو را تقریباً ۹۰ برابر سریع‌تر از دی‌اکسیدکربن گرم می‌کند و باعث افزایش گرمایش جهانی در زمانی کوتاه‌تر شود.

بر اساس برآوردهای جدید، با وجود افزایش توجه به میزان انتشار متان، مجموع انتشار سالانه این گاز طی دو دهه گذشته، ۶۱ میلیون تُن یا ۲۰ درصد افزایش یافته است؛ این افزایش بیشتر به دلیل افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای از معادن زغال‌سنگ، تولید و استفاده از نفت و گاز، پرورش گاو و گوسفند و تجزیه مواد غذایی و زباله‌های آلی در محل‌های دفن زباله است.

ماریِل سونوا (Marielle Saunois) از پژوهشگران دانشگاه پاریس ساکلِی در فرانسه گفت: به نظر می‌رسد فقط اتحادیه اروپا و احتمالاً استرالیا انتشار متان ناشی از فعالیت‌های انسانی را در دو دهه گذشته کاهش داده‌اند. بیشترین افزایش منطقه‌ای انتشار متان در چین و جنوب شرق آسیا بوده است.

در سال ۲۰۲۰ میلادی، نزدیک به ۴۰۰ میلیون تُن یا ۶۵ درصد از انتشار متان در جهان به صورت مستقیم از فعالیت‌های انسانی ناشی شده است. در ازای انتشار متان از هر تُن سوخت‌ فسیلی، حدود دو تُن متان از کشاورزی و زباله‌ها ایجاد می‌شود. به گفته پژوهشگران، انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسان‌ها حداقل تا سال ۲۰۲۳ میلادی رو به افزایش خواهد بود.

تأثیر همه‌گیری کرونا بر انتشار گاز متان

قرنطینه‌های سال ۲۰۲۰ میلادی برای پیشگیری از شیوع بیماری کرونا، باعث کاهش انتشار اکسید نیتروژن (NOx) ناشی از حمل‌ونقل می‌شود که معمولاً بدتر شدن کیفیت هوای محلی را به دنبال دارد؛ اما از تجمع متان در جَو تا حدی جلوگیری می‌کند. کاهش موقت آلودگی اکسید نیتروژن عامل حدود نیمی از افزایش غلظت متان جَو در آن سال شد که نشان‌دهنده ارتباط پیچیده کیفیت هوا و تغییر اقلیم است.

به گفته پژوهشگران ویروس کرونا تقریباً همه‌چیز را تغییر داد؛ از استفاده از سوخت‌های فسیلی گرفته تا انتشار گازهای دیگر که طول عمر متان را در جَو تغییر می‌دهد.

آن‌ها هنوز در حال تلاش هستند تا اثرات قرنطینه‌ها بر میزان انتشار متان در جهان را بفهمند.

تعیین میزان تأثیر انسان بر متان منتشر شده از تالاب‌ها و آب‌راه‌ها

دانشمندان پروژه جهانی کربن، تغییر مهمی در آخرین ارزیابی خود از منابع جهانی متان و «نابودگران متان» ایجاد کرده‌اند که شامل جنگل‌ها و خاک‌هایی می‌شود که این گاز را از جَو حذف و در خود ذخیره می‌کنند.

پروژه کربن به سازوکار تجاری گفته می‌شود که پروژه‌ها با قطع انتشار گازهای گلخانه‌ای بودجه دریافت می‌کنند. برای اثبات اینکه پروژه به کاهش واقعی، دائمی و اثبات‌پذیر گازهای گلخانه‌ای منجر می‌شود، باید در قالب طرح پروژه و گزارش فعالیت‌های معتبر توسط سازمان‌های تأیید شده و امین ارائه شود.

آن‌هادر ارزیابی‌های قبلی، متان منتشر شده از تالاب‌ها، دریاچه‌ها، برکه‌ها و رودخانه‌ها را «طبیعی» دسته‌بندی کردند؛ اما ارزیابی‌های جدید نشان می‌دهد میزان انتشار این گاز از این نوع منابع به دلیل اقدامات انسان‌ها افزایش یافته است.

دانشمندان تخمین می‌زنند حدود یک‌سوم انتشار متان از تالاب‌ها و آب‌های شیرین در سال‌های اخیر در اثر عوامل انسانی از جمله ساخت مخازن و انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش‌یافته توسط روان‌آب کودها، فاضلاب، کاربری سرزمین (استفاده از زمین شامل مدیریت و تبدیل محیط طبیعی یا محیط وحشی به محیط ساخته‌شده مانند شهرک‌ها و زیستگاه‌های طبیعی مانند زمین‌های زراعی، چراگاه‌ها و جنگل‌های مصنوعی می‌شود) و همچنین افزایش دما بوده است.

پس از تابستانی که امواج گرما را به عنوان بخشی از رویدادهای شدید آب و هوایی که از پیامدهای تغییر اقلیم است به همراه داشت، پژوهشگران معتقدند جهان در آستانه افزایش ۱.۵ درجه سانتیگرادی دما و در ابتدای تجربه عواقب کامل آن است.