صدوقی‌سُها: ثابت کردم فلسفه اسلامی وجود دارد

به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، مراسم یادبود مقام علمی و فرهنگی منوچهر صدوقی سوها مدرس و پژوهشگر حکمت و عرفان اسلامی روز چهارشنبه ۲۸ دی ماه ۱۴۰۳ در انجمن آثار و اساتید فرهنگی برگزار شد.

در این مراسم آیت الله سید مصطفی محقق داماد رئیس گروه معارف اسلامی فرهنگستان علوم. محمود شالوی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی غلامرضا اعوانی عضو دائم فرهنگستان علوم و غلامرضا امیرخانی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درباره جایگاه و اهمیت صدوقیان در دنیای دینی، فلسفی و عرفانی ایران صحبت کرد.

آثار علمی و ترجمه های صدوقیان، فصیح و بدون نقص است

منوچهر صدوقی سوها وی سخنان خود را با ذکر اساتید فلسفی فراوانی که تا امروز داشته است آغاز کرد و افزود: می دانیم که تاریخ فلسفه به شکلی جدید از فردی به نام یاکوب بروکر محقق آلمانی و شاگرد وی آغاز می شود و تا امروز ادامه دارد. یک جورهایی گفته اند که فلسفه اسلامی همان فلسفه یونانی است ولی از سمت راست نوشته شده یعنی فرقی ندارد. ثانیاً فرموده اند هر چه فلسفه اسلامی است فقط الفاظ است و ثالثاً می گویند بدنه فلسفه اسلامی است. محمد بن احمد بن رشد اندلسیدفن شد، اما این ایده تا ۲۰۰ سال ادامه دارد. در ۱۵ سال گذشته به واقعیت و غیر واقعی بودن این سه معنا فکر کردم و در نتیجه چهار کتاب نوشتم. در این کتاب ها بطلان این کلمات ثابت شده است.

این پژوهشگر حکمت و عرفان اسلامی با تاکید بر اینکه در اسلام تفکر فلسفی وجود دارد، افزود: نظام فلسفی ما بر اساس قرآن کریم و روایات است. فلسفه مبتنی بر عقل است، اما در اسلام غیر از عقل، مبانی دیگری نیز وجود دارد و از آنها استفاده می شود.

مورخان فیلسوفان را زنده نگه داشته اند

آیت الله مصطفی محقق داماد وی همچنین با بیان اینکه آسمان پر ستاره تمدن اسلامی دارای ستارگان درخشانی است، ادامه داد: بسیاری از آنها کمتر شناخته شدند. تا آنجا که من می دانم، به نظر می رسد که او قدیمی ترین فردی است که تاریخ حکما را نوشته و ذکر آنها را حفظ کرده است. ابوسلیمان سجستانی در اثر «قو الحکمه» است. او در این اثر از بیش از ۵۰ حکیم یاد کرده است. پس از آن حکیم بیهقی در کتاب ۱۱۱ حکیم به این فهرست افزود. اگر بیوگرافی آنها را ننویسیم، حافظه مردم از بین می رود.

صدوقیان برای من درخشیدند زیرا شرح حال حکیمان قبلی را به خوبی می نوشت

رئیس گروه معارف اسلامی فرهنگستان علوم درباره اهمیت فعالیت مورخان توضیح داد: می توان اباعبدالله فقیه معصومی دانشجو ابن سینا به نام اگر بیهقی از اباعبدالله معصومی یاد نمی کرد فراموش می شد. اگر مورخین نبودند برخی از فیلسوفان و دانشمندان بزرگ فراموش می شدند.

وی با تاکید بر اینکه فردی که تاریخ فلسفه را می نویسد باید فلسفه بداند، ادامه داد: برای نوشتن زندگی نامه علمای گذشته باید تاریخ و علم آن جهان را شناخت. صدوقیان با اعمالی که مانع از گم شدن حکما شد، خود را به من نشان دادند. صدوقیان برای من درخشیدند زیرا شرح حال حکیمان قبلی را به خوبی می نوشت.

این محقق افزود: تصحیح متون را تجربه کرده ام و می دانم که تدوین یک تصحیح خوب بسیار سخت است و آثاری که برجای مانده حاصل اقدامات افرادی چون صدوقیان است.

صدوقیان حق بزرگی بر فرهنگ دارند

محمود شالوی وی همچنین با بیان اینکه منوچهر صدوقی را از منظرهای مختلف می توان بررسی کرد، افزود: او از بسیاری از عرصه ها به گردن فرهنگ حق بزرگی دارد. وی در زمینه حکمت و فلسفه و عرفان تحقیقات گوناگونی انجام داد و نه تنها در مورد حکمای ایرانی بلکه در همه زمینه های ایرانی و اسلامی تحقیق کرد. او محقق است و مسائل را عمیقا بررسی می کند.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با تاکید بر اینکه آثار و ترجمه های علمی و قضایی صدوقیان شیوا و عاری از نقص است، ادامه داد: صدوقی لحنی شیرین و شیوا دارد. ایشان در جمع مردمی که برایشان بزرگداشت برگزار شد سخنانی شیوا ایراد کرد و در عمق سخنانش می توان دیدگاه بزرگان را آشکار کرد.

صدوقیصها مرجعی معتبر و قابل اعتماد برای محققین است

غلامرضا امیرخانی وی با اشاره به دوران فعالیت صدوقیسا در سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: ارتباط نزدیک ما به اواسط دهه ۹۰ برمی گردد، در آن سال ها صدوقیسا هفته ای دو روز به بخش نسخ خطی می رفت. او مرجع و حامی محققان و فهرستنویسان بود.

وجود افرادی مانند صدوقیان برای جامعه مایه خیر و برکت است و کمتر کسی چنین فرمانی بر احکام دارد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی با بیان اینکه جامعیت صدوقی به علوم عقلی وجه تمایز وی است، افزود: به دلیل تسلط وی در زمینه های مختلف، بهتر است لقب حکیم به وی داده شود. او با تأکید بر خرد دهه های اخیر نشان داد که خرد هنوز زنده است.

وی ادامه داد: صدوقیان با تسلطی که در حوزه عرفان دارند، به فلسفه از منظر متافیزیکی نگاه می کردند و در حوزه عرفان، فلسفه فقه و اصول تک بعدی نبود. وجود افرادی مانند صدوقیان برای جامعه مایه خیر و برکت است و کمتر کسی چنین فرمانی بر احکام دارد. به قول حافظ: روزگار خوش آنهایی بود که با دوست سپری می شد/ هر چیز دیگر بی ثمر و نادان بود.

شبیه خدا شدن جز با حکمت ممکن نیست

غلامرضا اعوانی وی همچنین سخنان خود را با تاکید بر ارزش‌های تمدن ایرانی آغاز کرد و گفت: ما وارث تمدن بزرگی هستیم اما قدر آن را آنطور که باید نمی‌دانیم. ابن خلدون در پایان مقدمه کتابش، وقتی از علم صحبت می کند، می گوید همه اهل عقل و نقل اهل ایران بودند.

هر چیزی که مردم را از جهل نجات دهد، خرد نامیده می شود. حکمت، دیدن همه چیز از منظر الهی است

عضو دائم فرهنگستان علوم با بیان اینکه هر علمی در گذشته حکمت بوده است، افزود: حکمت ویژگی هایی دارد. هر چیزی که مردم را از جهل نجات دهد، خرد نامیده می شود. حکمت، دیدن همه چیز از منظر الهی است. از نظر قرآن همه پیامبران حکیم بوده اند.

از نظر او حکمت علم به حقایق امور است. آگاهی از حقایق اشیا به اندازه ظرفیت انسان است. ایرانیان سهم ارزشمندی در خرد داشتند. شبیه خدا شدن جز با حکمت ممکن نیست.

اعوانی با بیان اینکه در شناخت صدوقی سها باید به فعالیت ۶۰ ساله او در حکمت توجه کرد، ادامه داد: صدوقی سها در سنین جوانی کتاب های عمیقی تألیف و ترجمه کرد. همچنین نزدیکی بین عقل و دین در ایران به وجود آمد. حکیمان ایرانی از ابن سینا فارابی تا علامه طباطبایی این کار را کردند و صدوقی سها بهترین مقالات را برای تقریب حکمت و دین گردآوری کرد.

به گفته این محقق، شاید سالی ۲۰۰ نفر کتاب فلسفه می خوانند، بنابراین این رشته منبع درآمدی نیست.

وی درباره ویژگی های اخلاقی صدوقی سها گفت: او فردی بی ادعا، متواضع است و به مسائل مالی توجهی ندارد.

در این آیین پیام علی لاریجانی او به عنوان استاد فلسفه دانشگاه تهران منصوب شد. در بخشی از این آیین، سخنان تصویری کوتاهی نیز درباره صدوقی سها وجود دارد احمد مهدوی دامغانی استاد فقید دانشگاه هاروارد؛ برای مخاطبان پخش شد. یاسین حاتمی سه تار می نواخت و اشعار مولانا را می خواند.

همچنین جلد اول از مجموعه چهار جلدی «تاریخ عمومی فلسفه اسلامی به معنای عام یا حاصل تعامل اسلام و یونانیان» نوشته منوچهر صدوقی سها که در سلسله انتشارات انجمن انتشارات به چاپ رسید. فرهنگی هنری و کارشناسی ارشد نیز رونمایی شد.

منوچهر صدوقی سها در سال ۱۳۲۷ در اردبیل به دنیا آمد. تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته حقوق قضایی تا مقطع کارشناسی ادامه داد و پس از آن تحصیلات دینی و عرفانی خود را نزد حکیمان مشهوری چون سید محمدکاظم عصار، سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، مهدی الهی قمشایی، علی محمد جولستانی، محمدعلی حکیم شیرازی. و… ادامه داد. وی علاوه بر تألیف کتب و مقالات متعدد فلسفی و عرفانی و تصحیح متون کهن، به تدریس در دانشگاه ها و حوزه های علمیه کشور می پردازد.

تاریخ حکیمان و عرفای متأخر درباره ملاصدرا، شرحی جدید از نظام سبزواری، تاریخ عمومی فلسفه اسلامی به معنای عام یا حاصل تعامل علوم اسلامی و یونانی، ترجمه تحقیق ملاحند، «مجموعه منتخب از متون تفاسیر تفسیری» در هفت جلد، منتخب معجم الحکمه، رسائل برخی از مسائل مشترک الهی، شطری از نخستین عامه، شرح منظومه حکمت سبزواری و… از آثار اوست.