قصه‌گویی هنری کاملا بومی، شرقی و ایرانی است/ هنر جمع‌کردن خانواده در شب یلدا

به گزارش ایرنا، قصه گویی یکی از آداب و رسوم دلپذیر در طولانی ترین شب سال، شب یلدا است. سنتی که به اهل خانه آرامش می دهد و صمیمیت بی نظیری به جمع می بخشد. قصه گویی اساساً یک فعالیت تخصصی است که با آن بزرگان خانواده همه اعضا را دور خود جمع می کنند. شاید آنطور که به نظر می رسد ساده نباشد و همه نمی توانند مسئولیت داستان گویی را بر عهده بگیرند. تا آنجا که گفته می شود، نگارش متن قصه گو نیاز به تخصص دارد و برای روان و جذابیت آن، نویسندگان از چند تکنیک استفاده می کنند.

ذهن فردی که داستان را می شنود برای پذیرایی های ویژه آماده می شود

محمد میرکیانی وی در گفت و گو با خبرنگار کتاب ایرنا با تاکید بر اینکه هنر قصه گویی کاملا بومی، شرقی و ایرانی است، اظهار داشت: قصه گویی از مشرق زمین آغاز شد و سپس به تمدن های دیگر جهان راه یافت. یکی از ویژگی های قصه گویی این است که مخاطب را به مطالعه علاقه مند کند. معمولاً وقتی برای گروه سنی پیش دبستانی قصه تعریف می کنیم، وقتی بچه ها داستان را می شنوند، دوست دارند خودشان داستان را بخوانند.

نویسنده کتاب «شب های شیرین» درباره علاقه افرادی که داستان را از روی کتاب می خوانند، توضیح داد: مخاطب با شنیدن داستان نقشی در ذهنش شکل می گیرد و سپس به عنوان خاطره ثبت می شود. انسان با مرور ماجراهای داستان و توجه به شخصیت های داستان به تکرار خاطرات شیرین گذشته اش علاقه مند می شود. قصه گویی می تواند راهی برای علاقه مندی کودکان و نوجوانان به کتاب خواندن باشد.

قصه گویی می تواند راهی برای علاقه مندی کودکان و نوجوانان به مطالعه باشد

به گفته وی، ذهن فردی که داستان را می شنود برای پذیرایی های ویژه آماده می شود. کودکان و نوجوانان در دوران کودکی و نوجوانی تحت تأثیر آموزش رسمی قرار می گیرند، قصه گویی به آنها کمک می کند تا علاوه بر آموزش رسمی به زمینه های دیگر نیز علاقه مند شوند، این به تمرکز آنها کمک می کند و باعث می شود به کتاب و کتابخوانی توجه کنند.

این منتقد ادبی افزود: در کتاب «شب های شیرین» قواعد قصه گویی را بیان کردم، هر داستانی مقدمه و پایانی دارد. در این کتاب اختراعات ادبی خود را نیز نوشتم. مثلاً «بالا رفت برف بود، پایین آمد آب بود، حالا وقت خواب است» «گل روی زمین، خواب های خوب ببین».

کلمه منشا تولید فکر و فرهنگ است

میرکیانی با اشاره به اینکه با خواندن و شنیدن داستان، دایره لغات جوانان، کودکان و نوجوانان غنی می شود، ادامه داد: افراد مسن ارتباط کلامی گسترده ای با یکدیگر داشتند، زیرا دایره لغات غنی داشتند و می توانستند به خوبی صحبت کنند. کلمه منشأ تولید فکر و فرهنگ است و اگر حرفی نباشد تولید فکر و فرهنگ صورت نمی گیرد.

با خواندن و شنیدن داستان، دایره لغات جوانان، کودکان و نوجوانان غنی می شود.

این پژوهشگر با بیان اینکه قصه گویی در ابعاد مختلف فواید بسیاری دارد، ادامه داد: قصه گویی نیز تأثیر مثبتی بر قصه گو دارد، وقتی قصه گو برای شنونده قصه می گوید، احساسات و عواطف او را نیز منتقل می کند؛ به همین دلیل است که داستان نویسی برای او تأثیر مثبتی دارد. البته در قصه گویی زنده و حضوری این اتفاق می افتد و تمام وجود شنونده در داستان، نگاه قصه گو و کلام غرق می شود. بنابراین قصه گو احساس آرامش می کند و به نوعی از فضای زندگی روزمره و لحظات سخت زندگی دور می شود.

نویسنده کتاب «قصه ما شبیه هم بود» افزود: به پدران و مادرانی که در شهرهای بزرگ درگیر مشکلات عدیده ای هستند توصیه می کنم هر شب دقایقی را برای کودکان و نوجوانان وقت بگذارند و قصه بگویند. حتی برای نوجوانان خود با کتاب های مختلف مناسب برای گروه سنی نوجوان داستان بگویید. در نتیجه این کار خواهید دید که چقدر احساس آرامش می کنند و بخش عمده ای از نگرانی و استرس از وجودشان دور می شود.

کودک به قصه گو علاقه مند می شود

داستان های قبل از خواب نباید حاوی ترس، وحشت و خشونت باشد

به گفته میرکیانی علاقه شنونده داستان به خواندن تنها یکی و البته مهم ترین اثر است. معمولا افرادی که در بزرگسالی داستان را می شنوند می خواهند آن خاطرات را دوباره زنده کنند. در روانشناسی به آن «جریان سیال ذهن» می گویند. از جریان سیال ذهن در تئاتر و سینما استفاده می شود، مثلاً در یک صحنه یک نفر درب خانه را به هم می زند، در صحنه بعدی صدای کوبیدن در از قصر می آید، آن صدایی که در ذهن شخصیت وجود دارد. فیلم احیا شده «جریان سیال ذهن» نام دارد.

نویسنده کتاب «دی که آدام شرد» با بیان اینکه کودک به قصه گو علاقه مند می شود، ادامه داد: در داستان، داستان، کوه، جنگل، صدا و نگاه قصه گو در ذهن کودک می ماند. و کودک را به قصه گو علاقه مند کنید. باید توجه داشت که داستان های قبل از خواب نباید حاوی ترس، وحشت و خشونت باشد. داستان های شبانه اغلب باید فضایی طنز داشته باشد و در پایان به شادی ختم شود و باعث نگرانی نشود.

نوشتن برای داستان نویسی دشوارتر از نوشتن داستان است

میرکیانی با تاکید بر اینکه پیشنهاد برگزاری جشنواره قصه گویی را در سال ۷۵ به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان داده است، ادامه داد: اولین مدیر این جشنواره که در سال ۷۷ برگزار شد، مصطفی رحماندوست در آن دوره دو اجرای من در سطح ملی و بین‌المللی جوایزی را دریافت کردند. پس از آن جشنواره های مختلفی در ایران راه اندازی شد و شهرداری، آستان قدس رضوی و کتابخانه های عمومی در زمینه قصه گویی اقداماتی انجام دادند.

نوشتن برای داستان نویسی دشوارتر از داستان نویسی است، زیرا آنها باید به کلمات و بازی های کلمات تکیه کنند.

این منتقد ادبی با بیان اینکه بیشتر کتاب هایی که برای داستان نویسی منتشر می شود، برای داستان خوانی است، ادامه داد: قصه گویی نیاز به متنی دارد که مخاطب با شنیدن آن احساس کند فردی برای او قصه می گوید نه اینکه داستان را از روی کتاب بخواند. از سال ۶۱ تا ۷۲ به عنوان سردبیر در برنامه رادیویی «ظهور جمعه» کار کردم. افرادی که به داستان‌های این برنامه گوش می‌دادند همیشه می‌پرسیدند که آیا آن شخص داستان را تعریف می‌کند یا از روی متن می‌خواند؟ این در حالی بود که متن را آماده می کردم تا سخنران قصه بگوید. همچنین برنامه ای به نام «شب بخیر بچه ها» را در صداو سیما راه اندازی کردم.

نویسنده کتاب «دایی سهراب» بر تخصصی شدن ویرایش متن برای داستان نویسی تاکید کرد و گفت: نوشتن برای داستان نویسی سخت تر از داستان نویسی است، چرا که باید به کلام و بازی های کلامی تکیه کنند. این در حالی است که بیشتر کتاب هایی که در ایران نوشته می شود داستان خوانی است نه قصه گویی.

وی درباره کارکرد دیگر قصه گویی توضیح داد: به داستانی در کتابخانه فکر کنید که خیلی ها دوست دارند آن را بخوانند. مسئولان نمی توانند به ۵۰ نفر کتاب بدهند تا ببرند و اگر بخواهند این کار را بکنند زمان زیادی می برد. به همین دلیل ۴۰ یا ۵۰ کودک را جمع می کنند و معلم با روش قصه گویی برای همه آنها کتاب می خواند.