مثنوی معنوی یک دانشگاه آدم‌سازی است

به گزارش خبرنگار معارف امروز ایرنا، یکشنبه هشتم مهرماه به عنوان روز بزرگداشت مولوی در تقویم رسمی کشور معرفی شده است. جلال الدین محمد بن بهاءالدین بلخی معروف به مولوی و ملا رومی متوفای سال ۶۷۲ هجری قمری و صاحب مثنوی معنوی از بزرگ ترین عارفان و شاعران ایرانی است. برخی از متفکران مولوی را از بزرگ ترین شاعران ایرانی در ردیف حافظ و سعدی می دانند که از نظر گستردگی اندیشه و بلندی اندیشه و بیان ساده از بهترین های جهان به شمار می رود.

مثنوی المنوی اثر گرانسنگ مولوی مشتمل بر ۲۶ هزار بیت و ۶ دفتر و یکی از بهترین کتاب های ادبیات عرفانی کهن فارسی و حکمت ایرانی پس از اسلام است. این کتاب در قالب شعر مثنوی سروده شده است. اگرچه پیش از مولوی شاعران دیگری مانند سنایی و عطار از قالب شعری مثنوی استفاده کرده بودند، اما مثنوی مولوی از سطح ادبی بالاتری برخوردار است.

در این کتاب ۴۲۴ داستان متوالی به بیان سختی های انسان در راه رسیدن به خدا می پردازد. این کتاب به درخواست شاگرد مولوی حسام الدین حسن چلبی در سال های ۶۶۲ تا ۶۷۲ نوشته شده است. مثنوی از جمله قالب های شعر فارسی است که یکی از قالب های آسان شعر به شمار می رود. به همین ترتیب شاعرانی چون نورالدین عبدالرحمن جامی، عطار نیشابوری و ده ها شاعر دیگر در قالب مثنوی شخصیت خود را آزموده و غالباً در سرودن شعر موفق بوده اند. معنی دقیق کلمات و تعابیر جدید آن. انتقال معنا از مقاله ای به مقاله دیگر و از داستانی به مضمونی دیگر و در عین حال تداوم و استمرار محتوا تازگی دارد.

رضا اسماعیلی وی درباره مثنوی معنوی و اینکه کدام آموزه های دینی بیشتر اشعار قرآنی مولوی است، به خبرنگار ایرنا گفت: مثنوی معنوی مانند قرآن دانشگاه آدم و کتاب حکمت، معرفت و اخلاق است. مثنوی از ابتدا تا انتها، بدون اغراق، آیینه تمام نمای معارف قرآنی و وحیانی است.

وی افزود: بزرگانی چون عطار، مولانا، سعدی و حافظ قله های اندیشه و عالمان برجسته دینی هستند که می توان به آرای آنان در حوزه دین و جهان بینی دینی اشاره کرد، اما متأسفانه چون به خوبی درک نشده است. ما جامعه را معرفی نکرده ایم، امروز مردم فقط آنها را به عنوان شاعر می شناسند که این ظلم بزرگی در حق آنهاست.

نویسنده مجموعه شعر «بر بال های ققنوس» در پاسخ به این سوال که چقدر از اشعار مولوی به آیات و روایات اختصاص دارد، اظهار کرد: شایسته است پاسخ این سوال را در قالب بیت از زبان شیخ بها بشنویم. من که در بیان عظمت مثنوی معنوی گفت. «معادل معنوی مالاوی است، قرآن به زبان پهلوی است؛ نمی گویم پیامبر است، اما کتاب دارد.

وی افزود: علامه اقبال لاهوری نیز در قصیده ای این گفته را تأیید کرده و مثنوی مثنوی را قرآنی به زبان پهلوی خوانده است «اسکله رومی، مرشد روشن ضمیر؛ قافله عشق و مستی، امیر…..؛ از نی نی نوازنده ی پاک، دوباره در بدنم احساس گرسنگی می کرد که قرآن را به زبان پهلوی می نوشت.

این پژوهشگر ادبی ادامه داد: علاوه بر این، بسیاری از مثنوی پژوهان در این زمینه با شیخ بهایی هم عقیده هستند و مثنوی معنوی مولوی را ترجمه آیه ای از آیات قرآن و تفسیر احادیث دینی می دانند. مولانا از آنجایی که عالم دین، مجتهد برجسته و عارف با وجدان پاک بود، در مثنوی معنوی خود به سبک و سیاق قصص قرآن، معارف دینی طولانی را به زبانی قابل فهم و در قالب بیان می کرد. از قصه های شیرین و مردم نشسته بر سر سفره دین. .

وی در پاسخ به این سوال که چرا اکثر سخنرانان در منبر و هیئت کمتر به اشعار الهام گرفته از قرآن و روایات اهل بیت به ویژه حافظ و مولوی می پردازند، تصریح کرد: اگر همه سخنرانان، قاریان و مداحان اهل بیت(ع) توجه به این نکته ضروری است که امروزه «هیئت» نه تنها یک محفل خصوصی و دورهمی برای تخلیه عواطف دینی و برانگیختن احساسات دینی نیست، بلکه رسانه ای تأثیرگذار و قدرتمند است. معرفی اسلام ناب محمدی (ص) و تبیین و تبلیغ معارف توحیدی. البته وقت بیشتری را برای انتخاب شعر و مداحی در هیئت می گذارند و با رویکرد جدی و هنرمندانه تری به این مقوله می پردازند.

شاعر برگزیده کنگره های شعر دفاع مقدس گفت: امروز داشتن صدا و تصویر خوب برای مداحی کافی نیست. چون نوع کار مداح با نوع کار خواننده فرق می کند. امروز مداحی خوب و موفق باید صدا و حلقوم، تقوا و سیره قرآنی، علم و بینش دینی، بینش سیاسی، سواد ادبی و علومی چون «رفتار اجتماعی» داشته باشد.

از گریه تا تماشا

وی افزود: یکی از دلایل دوری شعر آئینی و آیینی عصر ما به ویژه شعر آئینی از اصالت و رسالت دین، زیاده روی در جامعه قاریان و قاریان اهل بیت(ع) است. ص) در توجه به خواسته های مشتریان عام (نه خاص). در واقع مشتری عام شعر آیینی تنها با «گریه» سیر می شود، اما مشتری خاص می خواهد از سرای گریه گذری به ملکوت «نگاه» بگشاید و حقیقت دین را دریابد.

اسماعیلی اضافه کرد: برخی از مداحان هیئت با شعار آنچه خواستی تنها به دنبال جلب رضایت مشتری عام هستند. یعنی امروز مداح به دنبال کسی است که اجناسش را به او عرضه کند و به قیمت خوب خریدار باشد. در این معامله، خواسته های مشتری ۱۰۰% مهم است. چه می خواهد و چه چیزی را دوست دارد؟ از این رو مداح برای اینکه زحماتش بی اجر نماند، محصولی مشتری پسند عرضه می کند و به همین دلیل است که برای ایجاد «شور» در عزاداری، دست به شعر آیینی مبتنی بر روایت های غیرمستند، رویا، خیال و خرافات می زند. گردهمایی ها و جلب رضایت مخاطب عام. شما می توانید یک حدیث مفصل از این باب بخوانید!

این منتقد ادبی افزود: متاسفانه امروز شاهد چرخه ای معکوس و معیوب در عرصه تولید شعر آئینی و آئینی هستیم. یعنی شاعران در عرصه آفرینش ادبی در مقابل مداحان منفعل شده اند و مداحان در مقابل مخاطبان. یعنی به جای اینکه شاعر با معرفی شعر خوب و فاخر ذائقه مداح را بالا ببرد، مداح با سفارش شعر کم ذائقه شاعر را پایین می آورد! به جای اینکه مداح برای گرفتن شعر خوب به سراغ شاعر برود، شاعر به درخواست مداح شعر کوچه بذری را می گوید تا شعرش را مداح بخواند! و این به معنای یک چرخه معیوب است.

عضوهیئت مدیره انجمن قلم ایران ادامه داد: متأسفانه بسیاری از ما فراموش کرده ایم که درخواست کننده و مشتری اصلی شعر آئینی خدا و اهل بیت پیامبر(ص) است و بیش از هر چیز تأیید و رضایت آنان باید مورد توجه شاعران و مداحان قرار گیرد. وقتی مشتری خداست، جلب لطف دیگران و درخواست آرامش از غیر خدا پذیرفته نیست.

وی تاکید کرد: اگر مداح اهل بیت از خانه «خودخواهی» بیرون بیاید و با نیت پاک در این راه گام بردارد و هدفش تبلیغ معارف توحیدی، تربیت و تزکیه باشد، حتماً آرامش خود را از محضر اهل بیت(ع) خواهد گرفت. پیامبر اکرم و سلسله عزت. کردها به قول حضرت لسان الغیب حافظ شیرازی به شرط مزد بنده گدا نباشید که خود خواجه تربیت غلام را بلد است.

اسماعیلی درباره ترویج اشعار قرآنی مولوی در جامعه به ویژه برای جوانان گفت: این رسالت بزرگ در درجه اول بر دوش آموزش و پرورش و نهادهای آموزشی است. معرفی قله های شعر و ادب فارسی را باید در گام اول از آموزش و پرورش آغاز کرد. در مرحله بعد رسانه های جمعی و مطبوعات باید در برخورد با این موضوع جدی باشند.