ممکن نیست ایران قبل از رودکی شاعر و نویسنده نداشته باشد

تعمیم احمد وی در گفت و گو با خبرنگار کتاب ایرنا، با تاکید بر اینکه رودکی از بنیانگذاران شعر فارسی پس از اسلام است، گفت: البته پیش از اسلام در ایران شاعران زیادی وجود داشت، اما سلسله ساسانی اجازه نوشتن را نداد و توده مردم مردم اجازه خواندن و نوشتن نداشتند. نوشتن را بیاموز نمی‌توان ایران که فارسی در میان مردمش رایج بود و صدها سال تمدن و فرهنگ داشت، تا زمان رودکی بدون شاعر و نویسنده باشد. رودکی اولین شاعری است که مجموعه اش ثبت شد، اما بسیاری از اشعار او از بین رفته است.

رودکی بیش از ۱۳۰۰۰۰۰ بیت شعر داشت که ۷۰۰ بیت آن باقی مانده است.

این فارس شناس درباره تعداد ابیات رودکی توضیح داد: شاعری می گوید ابیات رودکی را شمردم و بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار بیت داشت که تنها ۷۰۰ بیت یا کمتر از آن در روایت باقی مانده است، حتی چند بیت باقی مانده نیز نشانه است. از تسلط، علم و مذهب رودکی، اما اهمیت رودکی در این روایت نیست و ممکن است مورد تردید قرار گیرد و درست بیان نشود. شاید به دلیل دیگری نابینا شده باشد، بهتر است به شعر رودکی تکیه کنیم.

وی با بیان داستانی درباره علت نابینایی رودکی ادامه داد: در داستانی آمده است که چون رودکی فاطمی و شیعه بود به دستور خلیفه عباسی نابینا شد. یکی از شاعران می گوید از رودکی سلطان الشعرا شنیدم که کندر دنیا به هر کس می رسد جز فاطمی.

رودکی در جوانی خوش تیپ، رشید و چشمگیر بود

تمیمداری با اشاره به اینکه رودکی شاعر دربار سامانیان، مذهب شیعه و فاطمی بود، گفت: فاطمیان در مصر امکانات گسترده ای داشتند، حدود ۳۰۰ سال در آنجا فرهنگ و تمدن خود را ترویج کردند. دانشگاه الازهر به نام حضرت زهرا (س) در مصر تأسیس شد. اما خلفای عباسی با خلفای فاطمی رابطه خوبی نداشتند و ممکن است رودکی را به همان جنایتی که حسنک وزیر را نابود کردند کور کرده باشند.

استاد گروه ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه رودکی اشعار جالبی دارد از قصیده دندان (معروف به دندانیه) یاد کرد و گفت: این اشعار معمریت نامیده می شود که در این قصیده شاعر به بیان گلایه ها و ضعف های دوران قدیم خود می پردازد. سن .

ممکن است رودکی را به همان جنایتی که حسنک وزیر را کشتند کور کرده باشند

نابودم کرد، هر چه دندان بود / نبود دندان، اما نور درخشانی بود

سیمی سفید بود و در مرجانی بود/ ستاره صبح بود و قطره ای باران

هیچ کس برای همه آنها نمانده بود، چه حیف بود! در واقع نحس کیوان بود

نه خیلی وقت بود، نه خیلی وقت بود/ چی بود؟ به شما بگویم: یزدان بود

دنیا همیشه همینطور است، گرد و گرد است/ همیشه گرد و گرد بوده است…

وی ادامه داد: شاعر در همان قصیده می گوید رودکی -ای ماهرو!- حالا/ آن موقع او را اینطور ندیدی. که زمان عصا و انبان بود

رودکی در بسیاری از زمینه ها اشعار حکیمانه سروده است

تمیمداری به حوزه های فراوانی که رودکی در آن شعر می سرود اشاره کرد و توضیح داد: رودکی در بسیاری از حوزه ها شعر حکیمانه سروده است، درباره دنیا، درباره بطلان زندگی و روزگار سروده است. رودکی در یکی از اشعار معروف خود می گوید: «گفتی: ای پسر تا کشته شدی کی را/ تا او را دوباره بکشد؟» «کسی که تو را کشت» منسوب به ناصرخسرو و رودکی است که به نظر من برای رودکی بیشتر از ناصرخسرو مناسب است.

چون نگذاشتند مردم سواد بیاموزند، شاعران شناخته نمی شوند و شعرشان فراموش می شود.

این زبان شناس با بیان اینکه رودکی در زمان سامانیان می زیسته است، افزود: اینطور نبود که ایران قبل از اسلام شاعر نداشته باشد، اما چون نگذاشتند مردم سواد بیاموزند، شاعران شناخته نمی شوند و شعرشان فراموش شده است، شاید. آثار آنها ثبت نشده است رودکی اولین شاعر فارسی زبان نیست، رودکی از نخستین شاعران فارسی زبان پس از اسلام است.

به گفته وی دوره ساسانی و آل بویه دوره تمدن ایرانی و اسلامی است. یعنی از نیمه دوم قرن سوم یعنی قرن چهارم و پنجم و ششم تا حمله مغول حدود ۴۰۰ سال می‌گذرد، یعنی زمانی برای فرهنگ و تمدن پیشرفته ایران. ابن سینا، فارابی، محمدبن یوسف عامری، فیلسوفان و شاعران در این دوره تا دوره غزنویان از نیمه دوم قرن ششم که در آن فرهنگ و تمدن ایرانی به سمت تضعیف گرایش داشت، پیشتاز هستند.

این فارسی‌شناس درباره اینکه چرا آثار کلاسیک مانند اشعار رودکی برای ایرانیان قابل درک و کلاسیک غربی مانند هملت نامفهوم است، نوشته است. ویلیام شکسپیر وی برای مخاطبان انگلیسی زبان امروز توضیح داد: نوشته های شکسپیر چهار بار از انگلیسی به انگلیسی ترجمه شده است. اما برای فارسی و فردوسی و رودکی ترجمه فارسی به فارسی نداشتیم. حداکثر ضایعات دستور زبان فارسی در دوره ساسانیان رخ داده است، زیرا ساسانیان زبان فارسی را به مردم آموزش نمی‌دادند و به همین دلیل زبان به اندازه‌ای که لازم بوده تغییر کرده است.

به گفته وی پیشرفت تمدن و صنعت بسیار مهم است، هر چه تغییرات در جامعه بیشتر شود زبان نیز تغییر می کند. این احتمال هم هست که در ایران از نظر صنعتی کم کار کرده ایم و عقب افتاده ایم، زبان ما هم می تواند به همین موضوع اشاره کند.