نام بیش از ۲۵۰۰ پژوهشگر ایرانی در میان پژوهشگران دو درصد برتر جهان

به گزارش گروه علمی ایرنا از پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، استناد یکی از سنجه‌های کلیدی ارزیابی و در دهه‌های گذشته در کانون توجه بوده است. از آنجا که یکی از کنشگران کلیدی در زیست‌بوم علم و پژوهش، پژوهشگران هستند، ارزیابی آنان بر پایه شمار و نسبت استنادهایی که به آنها می‌شود، می‌تواند یکی از نشانه‌های تأثیرگذاری آنان در زمینه‌های ویژه موضوعی باشد.

بر این پایه، یکی از نظام‌های ارزیابی پژوهشگران که در چند سال گذشته پدید آمده است و از آن بهره‌برداری می‌شود، ارزیابی پژوهشگران بر پایه شمار و نسبت استنادهای دریافتی‌شان و شناسایی دو درصد برتر آنان است. روش‌شناسی این نظام ارزیابی را نخستین بار پژوهشگران دانشگاه استنفورد معرفی کردند و اکنون این نظام در شرکت انتشاراتی الزویر و بر پایه داده‌های نمایه استنادی اسکوپوس روزآمد می‌شود. در این نظام ارزیابی داده‌های انتشاراتی و استنادی ۲۲ زمینه فراگیر موضوعی و ۱۷۴ زمینه جزیی موضوعی تحلیل می‌شود. پژوهشگرانی که در هر زمینه علمی، بیشترین شمار و نسبت استنادها را گرفته‌اند و در میان دو درصد بالای فهرست جای دارند، به عنوان پژوهشگران برتر معرفی می‌شوند.

جدیدترین گزارش پایگاه علمی الزویر که سپتامبر ۲۰۲۴ (شهریور، ۱۴۰۳) منتشر شده نشان می‌دهد دو هزار و ۵۰۳ پژوهشگر از ایران در میان دو درصد برتر پژوهشگران جهان جای گرفته‌اند.

در این نظام ارزیابی دو فهرست منتشر می‌شود. یک فهرست (عملکرد سالانه) داده‌های یک سال مشخص (یعنی سال ۲۰۲۳ میلادی) را بررسی و نام برترین‌ها را منتشر می‌کند و فهرست دیگر (عملکرد شغلی)، که پژوهشگران برتر را بر پایه عملکرد همه سال‌ها (از سال ۱۹۶۰ تا سال ۲۰۲۳ میلادی) شناسایی می‌کند.

فهرست عملکرد سالانه دربردارنده ۲۲۳ هزار و ۲۵۲ پژوهشگر از سراسر جهان و دو هزار و ۳۲۷ پژوهشگر از ایران است. فهرست عملکرد شغلی نیز دربردارنده ۲۱۷ هزار و ۹۷ پژوهشگر از سراسر جهان و هزار و ۲۰ پژوهشگر از کشور ایران است. بر پایه این داده‌ها، دانشگاه تهران در هر دو فهرست در صدر مؤسسه‌های ایرانی از دیدگاه شمار پژوهشگران است.

این گزارش بر اهمیت استناد به عنوان یک معیار اساسی برای ارزیابی پژوهشگران تأکید دارد. استناد به عنوان یک نشانگر ارزشمند از تأثیر و پویایی کارهای پژوهشگران در وادی علم به شمار می‌رود. با وجود این، ارزیابی‌ها نباید تنها به این معیار محدود شوند. جنبه‌های مهم دیگری از عملکرد پژوهشی و تأثیر آن‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

گزارش یادشده نشان می‌دهد هرچند استناد به عنوان یک معیار مهم تأکید می‌شود، نباید به عنوان تنها معیار در نظر گرفته شود. مشارکت‌های پژوهشگران در علم در اعداد خلاصه نمی‌شود و عوامل دیگری نظیر کیفیت پژوهش‌ها، همکاری‌ها، و تأثیر اجتماعی کارهای آنان نیز باید در ارزیابی جامع مدنظر قرار گیرد.

این گزارش از گزارش‌های سامانه «نما» است. سامانه «نما» که پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) راه‌اندازی کرده است، به پایش و گزارش جایگاه علم، فناوری و نوآوری ایران در جهان می‌پردازد. این سامانه با پایش و گزارش نزدیک به ۹۰ شاخص جهانی، در نشانی NEMA.IRANDOC.AC.IR در دسترس همگان است.