نصیر حیدریان از پرورشگاه تا رهبری ارکستر؛ انسانی که در سکوت رشد کرد

مریم بهلول با اولین فیلم بلندش «نصیر؛ سمفونی پنجم» به عنوان کارگردان در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینما وگتیر» حضور داشت. او در این مستند پرتره زندگی ناصر حیدریان رهبر نام آشنای ارکستر را که از پرورشگاه به این مقام رسیده بود، نه با روایت مکتوب، بلکه با زبان موسیقی روایت کرد.

بهلول درباره ساخت این فیلم گفت: «نصیر؛ «سمفونی پنجم» یک مستند پرتره درباره مردی است که در سکوت بزرگ شده و موسیقی را زبان زندگی خود کرده است، فیلم با کودکی در یتیم خانه شروع نمی شود، با خلایی شروع می شود که بعداً به ریتم زندگی او تبدیل می شود. برای اینکه این فیلم به عنوان یک دلیل، به عنوان یک زبان، سعی کردم به عنوان یک زبان، موسیقی را روایت کنم. یک قطعه با یک موضوع آرام شروع می شود و به آرامی به اوج احساسی می رسد.

وی ادامه داد: ایده ساخت فیلم سال ها پیش از یک دغدغه شخصی شکل گرفت. از سال‌ها پیش همیشه دغدغه شخصی و دینی نسبت به موسیقی داشتم و می‌خواستم اولین تجربه جدی‌ام در زمینه مستند، موسیقی باشد. ارادتی که من همیشه به “ریتم”، “مکث” و “یادداشت” داشتم. در گام اول، ایده از یک جلسه تصادفی در منزل استاد علی نصیریان شروع شد و بعد عنوان گزارشی توجهم را جلب کرد: «چطور بچه پرورشگاه رهبر ارکستر شد؟» همان جا متوجه شدم که موضوع فقط یک زندگی نیست. یک مسیر است. مسیری که هم دراماتیک است، هم انسانی و هم برای من به عنوان یک فیلمساز، نوعی چالش جدید. وقتی با او آشنا شدم، دیدم نوع هیجانش سینمای رایج نیست. آشفتگی درونی است. این نکته ای بود که پروژه را برای من جالب کرد.

وی با اشاره به اینکه در انتخاب مخاطبان دقت زیادی داشت، در این زمینه گفت: افرادی را انتخاب کردیم که حضورشان واقعی و ضروری بود نه تزئینی. کسانی که سال ها با او دوست بوده اند و یا سال ها شاگرد او بوده اند و از نزدیک او را می شناسند. هدف این بود که به جای کلمات کلی، روایات مستقیم و ملموس داشته باشیم. روایت هایی که بیانگر لحن آرام و شخصیت درونی نصیر حیدریان است.

بهلول که اهل فیلم کوتاه است، این فیلم را سومین تجربه کارگردانی و اولین مستند بلند خود معرفی کرد و اظهار داشت: من از فیلم کوتاه می آیم. «نصیر؛ «سمفونی پنجم» اولین مستند بلند و سومین کار کارگردانی من است، پیش از این ۲ فیلم کوتاه ساخته ام، اما همیشه دوست داشتم زبان و سبک خودم را در مستند پیدا کنم؛ فرمی شخصی که به جهان بینی من نزدیک است.

این کارگردان جوان حضور در جشنواره «سینما حقیقت» را فراتر از یک ویترین ساده دانست و گفت: جشنواره حقیقت معتبرترین فضا برای مستندسازی در ایران است و از ابتدا برایم مهم بود که فیلم را در جایی ببینم که مخاطب از آن آگاه باشد. برای من جشنواره «سینما حقیقت» فقط یک ویترین نیست. مواجهه با دیدگاه های حرفه ای تر، زمینه ای جدی است. این مستند مخاطب عام ندارد. مخاطب آن فردی است که علاقه مند به کشف دنیای یک فرد آرام و درونگرا است. جشنواره حقیقت می تواند پلی بین چنین اثری و چنین مخاطبی باشد. به همین دلیل حضور در جشنواره نه تنها برای دیده شدن من بلکه برای سنجش کیفیت کار است.

بهلول بزرگترین چالش ساخت این مستند را زمان و شخصیت موضوع دانست و توضیح داد: یافتن نصیر حیدریان در اوقات فراغت تقریبا غیرممکن است. او تمام انرژی خود را صرف ارکستر، آموزش و دغدغه های موسیقی می کند. ما حتی در بسیاری از روزها وقت نداشتیم دوربین را طبق برنامه تنظیم کنیم. باید رویداد را می گرفتیم. چالش دوم این بود که ما با فردی روبرو بودیم که ذاتا میزانسن نیست. به جای نشان دادن، زندگی می کند. این باعث شد که بخش بزرگی از فرآیند به کشف لحظات کوچک تبدیل شود. لحظاتی که اگر ۱۰۰ بار از کنارشان بگذری شاید فقط یک بار دیده شود.

وی در پایان وضعیت سینمای مستند در ایران را متناقض دانست و بیان کرد: به نظر من جایگاه مستند در ایران هنوز با ظرفیت هایش فاصله دارد. به نظر من جایگاه مستند در ایران متناقض است. دیده می شود، اما هنوز جدی گرفته نشده است. مخاطب عام به هیجان بیرونی عادت دارد اما شخصیت هایی مثل حیدریان «هیجان درونی» دارند. این مستندها اگر درست ارائه شوند، می توانند تصور عمومی را تغییر دهند، اما همچنان نیاز به حمایت ساختاری بیشتری دارند.

«نصیر؛ سمفونی پنجم» به کارگردانی مریم بهلول و تهیه کنندگی سیدعلی شاکری شنبه ۳۱ آذرماه ساعت ۱۳ در بخش ویژه نوزدهمین جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران «سینما قکریت» اکران می شود.