نویسنده «بر بلندای تنگه: اهمیت جنگ با کومله کمتر از جنگ تحمیلی نیست

به گزارش ایرنا، هجدهمین نشست ذوق کتاب با موضوع نقد و بررسی «بر بلندی های تنگه» برگزار شد. حسین زحمتکش زنجانی نویسنده کتاب مرتضی قاضی کارشناس و منتقد و سید رضا میربابا مدیر انتشارات سریر در فرهنگسرای خاوران برگزار شد.

۴۰ هزار شهید جبهه شمال غرب اصلا دیده نشده است

زنجانی پرتلاشنویسنده کتاب «بالاتر از تنگه ها» در این دیدار گفت: دفاع مقدس ما به ویژه در جبهه شمال غرب و جنگ با گروهک های کومله و دمکرات مظلوم است. شاید ده ها هزار کتاب با موضوع دفاع مقدس و جنگ تحمیلی و نبرد رزمندگان با رژیم بعث عراق داشته باشیم که عمدتاً از سال ۵۹ شروع شد و در سال ۶۷ به پایان رسید. اما دفاع مقدس ما فقط این دوران تاریخی نیست و تا اواخر دهه هفتاد ادامه داشت. چون با وجود صلحی که در سال ۶۷ اتفاق افتاد و قطعنامه پذیرفته شد، هنوز بخش هایی از ایران را در دست نداریم.

توصیه من به نویسندگان این است که موضوعاتی را شناسایی کنند که بسیاری از راویان آن را درک کرده اند و خاطرات و روایت ها می تواند در کتاب ها منعکس شود.وی افزود: باید در مباحث مربوط به دفاع مقدس مطالعه عمیق تری داشته باشیم. حدود ۲۵۰ هزار شهید در جنگ تحمیلی داریم. این در حالی است که نزدیک به ۴۰ هزار شهید در جبهه مرزی شمال غرب داریم که دیده نشده اند. جنگ ما با عراقی‌ها و بعثی‌ها مدت‌هاست که در صحنه است و دشمن آشکار است. اما در مورد دشمن تجزیه طلب صدق نمی کند. احساس می‌کنم می‌توان به صحنه دفاع مقدس نگاه دقیق‌تر و جامع‌تری داشت. ما حقایق و وقایعی داریم که از آنها بی خبریم. زیرا از راویان و نویسندگان به دست ما نرسیده است.

وی بیان کرد: سردار حسن کرمی راوی این کتاب تنها یک هفته در نبرد با بعثی ها و جنگ تحمیلی حضور داشت. اما او بیشتر مبارزات خود را در نبرد با دشمنان جدایی طلب در شمال غرب می گذراند. شاید تا به حال نام بسیاری از شهرهای این منطقه را نشنیده باشیم. ما مناطق زیادی را در شمال غرب از دست دادیم. اما خون شهدای زیادی برای حفظ این مرزها ریخته شد تا آنها را پس بگیریم. این کتاب یکی از معدود کتاب هایی است که به جبهه شمال غرب می پردازد. توصیه من به نویسندگان این است که موضوعاتی را شناسایی کنند که بسیاری از راویان آن را درک کرده اند و خاطرات و روایت ها می تواند در کتاب ها منعکس شود.

پرتلاش زنجانی در خصوص انتخاب عنوان کتاب گفت: کسانی که در جبهه شمال غرب جنگیدند معتقدند همه امکانات و توجهات برای جنوب و جنگ تحمیلی و رژیم بعث عراق است. اما جنگ شمال غرب به خوبی دیده نمی شود. آنها معتقدند نبرد با کومله در جبهه شمال غربی مانند تنگه احد است. اهمیت جنگ با کوموله اگر بیشتر از جنگ تحمیلی نباشد کمتر نیست.

نویسنده کتاب «بربلندای تنگه» در پاسخ به نحوه آشنایی خود با راوی این کتاب خاطرنشان کرد: این کتاب که خاطرات مجاهدت ها و مبارزات سردار کرمی در جبهه شمال غرب است به دلیل ارتباط من است. با حوزه هنری و آقای سرهنگی که پدر و استاد ادبیات پایدار هستند. هستند، به من پیشنهاد شد. قرار بود به سراغ فرماندهان نیروی انتظامی برویم و سوابق آنها را بررسی کنیم و درباره حضورشان در جنگ تحمیلی بحث کنیم. راوی این داستان راوی پرمشغله ای بود. من این کتاب را در پایان سال ۲۰۱۸ شروع کردم و حدود دو سال را در رفت و آمد برای نوشتن کتاب صرف کردم. مصاحبه مفصلی انجام شد. اما گاهی به دلیل خشونتی که کومله ها در برخورد با بچه های ما داشتند، برای اینکه مخاطب درگیر غم و اندوه نشود، مجبور می شدیم با دل برخی موضوعات را حذف کنیم.

وی گفت: زندگی سردار کرمی با حضور به عنوان نیروی بسیجی و انقلابی در سپاه، نیروی انتظامی و یگان ویژه تقسیم شده است. هنوز برای کتابی دیگر با راوی «بربلندای تنگه» در ارتباط هستم. «بر فراز تنگه» خاطرات کودکی او تا سال ۷۰ است که در ارتش شهرستانها و استانها مشغول به پست شدند و در سال ۱۳۹۰ فرمانده یگانهای ویژه ناجا و فرجا شدند.

مصاحبه درست؛ قلب مستند و خاطره نویسی

مرتضی قاضی، مدیر دفتر هنر و ادبیات حوزه هنری انقلاب اسلامی به عنوان منتقد کارشناس این نشست گفت: معتقدم نقد یک کتاب نشان از زنده بودن کتاب دارد؛ به همین دلیل است که این کتاب به عنوان یکی از مهم ترین منتقدان این حوزه است. یعنی کتاب آنقدر مهم است که بعضی ها آن را خوانده اند و درباره آن صحبت می کنند. بسیار خوشحالم که این کتاب را خوانده ام. ترکیب طرح عنوان و جلد که تصویر یک جیپ است، انتخاب خوب و معقولی است. با توجه به محتوای کتاب مربوط به جبهه غرب و کوهستان، عنوان خوبی انتخاب شده است.

وی افزود: سردار سرتیپ پاسدار حسن کرمی فرد مهمی است. چرا که یکی از مهم ترین مسائل سال های اخیر کشورمان با آنها گره خورده است. وی رئیس یگان ویژه نیروی انتظامی است. با توجه به اتفاقاتی که در سال ۱۴۰۱ رخ داد و نیروی انتظامی ما مورد هجمه زیادی قرار گرفت، ذهنیت های مختلفی از شخصیت ها شکل گرفت. تطبیق زندگینامه افراد مهمی چون سردار کرمی با سابقه فعالیتشان اهمیت موضوع را بیشتر می کند.

قاضی افزود: این کتاب خاطره ای مستند و روایت یک واقعیت است نه تخیلی و تخیلی. وقتی داشتم کتاب را می خواندم، در پاراگراف اول، به فضای جذابی برخوردم که باعث شد فکر کنم این نوع توصیف و چیدمان برای داستان و رمان است. اما وقتی جلوتر رفتم متوجه شدم که این ترفند برای جذب مخاطب به سمت کتاب بوده است. نویسنده به خوبی از عناصر داستانی استفاده کرده است تا خاطرات خشن را دلپذیرتر و جذاب تر کند. برای اینکه مخاطب با صحنه خاصی روبرو شود، روایت از اواسط داستان شروع می شود که یکی از ویژگی ها و نقاط قوت این کتاب است.

در عرصه مستند دست ما به اندازه آثار داستانی در خلق شخصیت و روایت وقایع باز نیست. باید برای مستندساز رسالتی در نظر بگیریم و شاخص را بر اساس آن بسنجیماین منتقد تصریح کرد: ما با جنگ متفاوتی روبرو هستیم. من در موضوعات مختلف کار کرده ام. اما موضوع این کتاب برای من جالب بود. روایت نوع جنگ در کردستان و جبهه غرب متفاوت است و موضوعات مطرح شده در این راستا نیز مخاطب را با جنگی پیچیده مواجه می کند. اینکه راوی کتاب، ضدانقلاب را از مناطق و سرزمین هایی که کاملاً تحت سیطره آنهاست پاک می کند، هنر است و ثمره آن تجربیات، اقدامات مدبرانه در پرونده های یگان ویژه ۱۴۰۱ است که بسیاری از آنها را در اختیار دارد. جزئیات

قاضی با بیان اینکه «دربلندی تنگه» کتاب مهم و ارزشمندی است، گفت: دست ما در عرصه مستند به اندازه کارهای داستانی در خلق شخصیت و روایت وقایع باز نیست. باید برای مستندساز رسالتی در نظر بگیریم و شاخص را بر اساس آن بسنجیم. قلب مستند و خاطره نویسی مصاحبه است. هر چه زمان صرف مصاحبه و جزئیات آن شود، ارتباط خوب و موثری با راوی برقرار می شود و اتفاق مثبتی رخ می دهد. یکی دیگر از مسائل مهم موفقیت کتاب، حجم خوب اثر است; چون نسل جوان حوصله خواندن حجم زیاد کتاب را ندارد.

این کارشناس متن سالم را دلیل موفقیت بعدی کتاب دانست و گفت: آقای زحمتکش در این کتاب قصد نداشتند ادبیات خود را به رخ بکشند. اما تنوع افعال، استفاده از قلاب مناسب و ترکیب آن با جذابیت ذاتی موضوع، کتاب جذابی را به مخاطب تحویل داده است. سردار کرمی در قسمت هایی از کتاب قدم به قدم اقدامات خود در منطقه آلوده به ضدانقلاب را توضیح می دهد و خاطرات خود را گام به گام روایت می کند. به نظر من از این کتاب می توان در مدارس افسری برای آموزش فرماندهان از نظر شرح مرحله به مرحله عملیات استفاده کرد.

وی افزود: کتاب حاوی ماجراهای بسیاری است. اما یکی از دشواری های داستان شمال غرب و کردستان این است که عملیات آن به اندازه عملیات جنوب مشخص نیست. در این کتاب مخاطب با انبوهی از ماجراها و عملیات های کوچک مواجه می شود که شمارش آن ها دشوار است. اگرچه کار بسیار خوبی انجام شده است، اما زمان برخی از خاطرات مشخص نیست، بنابراین فکر می کنم لازم بود نویسنده یک سری تاریخ ها را به متن اضافه کند تا این کتاب به عنوان مرجع مورد استفاده قرار گیرد.

قاضی تاکید کرد: یکی دیگر از انتقادات به کتاب، عربی شدن برخی واژه ها برای درست خواندن است. مطالبی هم هست که برای اولین بار در کتاب مطرح می شود که در پاورقی توضیح داده شود; البته پاورقی ها هم هست اما بیشتر از این تعداد مورد نیاز بود. موضوع بعدی انسجام متن است. متن باید به قدری منسجم باشد که متون به هم مرتبط شوند. در قسمت اول کتاب قبل از ورود به کردستان نیز شاهد جهش هایی هستیم که باید خروجی منسجم تری ارائه می کرد. در برخی موارد، برخی از عملیات ها برای رفع تشنگی مخاطب نیاز به توضیح و تصویرسازی بیشتری داشت.