نگاهی به زندگی سعید نفیسی از منظر هشت جستار

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، سعید نفیسی را می توان یکی از روشنفکران برجسته قرن اخیر ایران دانست. معاهده طالبی که قبلاً کتاب “پنج پرتره” را برای “کشف افرادی که برای بسیاری از ما فقط یک نام هستند” نوشته بود، در کتاب قبلی خود اطلاعاتی در مورد سعید نفیسی جمع آوری کرده است که او را ملزم به نوشتن بیش از ۳۰-۴۰ صفحه مقاله می کند. .

طالبی، همانطور که در مقدمه کتابش آمده، کوشیده است تصویری ملموس و نزدیک از سعید نفیسی ارائه دهد. «قصد من انتشار مداحی نبوده و نیست، به همین دلیل بزرگ ترین شبهات و اتهاماتی که پیرامون نام نفیسی وجود داشته را در این کتاب آورده ام و در طرح این ادعاها فقط نقل قول کرده و از بیان نظر شخصی خودداری کرده ام. چون می خواستم خواننده – حتی مجذوب ترین خواننده در رابطه با نفیسی – ادعاهای مختلف درباره او را برای همیشه بشنود و منبع دقیق آنها را بداند در پایان، این خواننده است که قضاوت می کند که کدام یک از این ادعاها درست و کدام یک پوچ و بی اساس است.

نویسنده معتقد است کتاب حاضر به معنای متعارف آن زندگی نامه نیست و نویسنده عمداً نخواسته زندگی نامه بنویسد. دلیل اصلی این مدعا، پیکربندی کتاب و آشفتگی ترتیب زمانی در آن است.

موضوع مقاله ها، پیکربندی زبان و نحوه روایت در این اثر به گونه ای انتخاب شده است که خواننده با نزدیک ترین و ملموس ترین تصویر ممکن از سعید نفیسی مواجه شود. نویسنده با بررسی بیش از ۳۰۰ منبع اطلاعاتی این کتاب را گردآوری کرده و علاوه بر آن برای بررسی ناگفته هایی از زندگی نفیسی به بازماندگان وی نیز مراجعه کرده و اسناد و مدارک خانوادگی بسیاری را مرور کرده است. فصول مختلف این کتاب با تصاویری همراه است که بسیاری از آنها برای اولین بار در تاریخ مکتوب ما منتشر می شود.

در بخشی از ششمین جستار این اثر با عنوان «خرانی» می خوانیم:

«یکی از مقالات پرخواننده نفیسی که از یادگارهای فراموش شده وی به شمار می رود، مقاله ای با عنوان «فارسی نویسی» است که در شماره های یک تا پنج مجله ای به نام مهرگان در سال ۱۳۱۴ هجری قمری به صورت متوالی منتشر شده است. نفیسی با انتقاد از کسانی که در عین حال مدعی ارتقای زبان بودند، بر این باور بود که حوزه زبان فارسی برای بیان برخی مطالب تنگ تر از آن است. قلم او در این مقاله صریح تر از همیشه است تا جایی که کسی می گوید اگر کسی دویست کتابی را که در پایان مقاله معرفی می کنم نخوانده باشد و فکر نکرده باشد. صحبت از بهبود زبان البته در پایان مقاله هفده کتاب را ذکر می کند و از آن فهرست دویست کتابی هم که معلوم است خیلی عصبانی بوده است منع کنید که در زمان نگارش مقاله به خانواده نزدیک نبوده است » صفحه ۱۴۲ و ۱۴۳

نویسنده در بخشی دیگر از این جستار به تأکید نفیسی بر این نکته اشاره می کند که در مثال های سخنرانان دربار سامانی مشخص است که آنها «هرگز از سخنان تازی به اختیار و بی رویه استفاده نکرده اند» به نقل از او. او می نویسد: در همه چیز هرگز آن شعرها و نثرها را از اول تا آخر نمی یابی و یک کلمه مثل حکیمان، علما، شاعران، نویسندگان، سادات و نصایح و مداخلات و تقصیرها و امثال اینها امروز سرپیچی از آن را جهل و بی خردی می دانیم، از جمله سخنان او نیست. آنها تا صد سال پیش هرگز از صفت مؤنث برای کلمه جمع یا مؤنث استفاده نکرده بودند. صفحه ۱۴۳.

البته این روشنفکر تنها به سعدی این امکان را می دهد که بتواند کلمات تازی را در نظم و نثر به کار برد و معتقد است: هر که به درجه سعدی رسید… قبول می شود».

کتاب «سعید نفیسی به هشت نرادیت» در ۲۰۰ صفحه شامل منابع و نمایه توسط انتشارات ققنوس منتشر شده است.