ویولن نوازی ایرانی از یک روح پخته و تفکر عمیق می‌آید

به گزارش هنرآنلاین، در ابتدای این نشست عطا نویدی (مدیر مسئول همناوا) گفت: ویولن در دوره ناصرالدین شاه وارد ایران شد و از آن زمان تا کنون فرازهای زیادی را تجربه کرده است. و اوج دگرگونی این ساز زمانی بود که به دست ابوالحسن صبا رسید و تاریخ ویولن در ایران به قبل و بعد از صبا تقسیم شد. شاگردان صبا هر کدام سبک و روشی متفاوت از صبا دنبال می کردند، اما هیچ کدام به جز صبا چیزی به ویولن اضافه نکردند.

وی بیان کرد: افول ویولن در چند دهه و رواج این ساز در بین مردم شاید باعث شده که اصالت این ساز به فراموشی سپرده شود; اما پس از چندین دهه سکوت، اکنون می بینیم که ویولن ایرانی دوباره راه اصلی خود را یافته است و جوانانی که در این مسیر قدم می گذارند، نگاه ویژه ای به اصالتی دارند که صبا برای ویولن ایرانی ترسیم کرده است.

وی افزود: «شب ویولن ایرانی» نگاهی گذرا به سیر تحول ویولن ایرانی دارد و می تواند مقدمه ای برای برگزاری سلسله نشست هایی با همین عنوان باشد.

محمدرضا شرایلی: نباید از ۵۰ سال تاریخ سازی در ایران غافل شد

در ادامه این مراسم محمدرضا شرایلی پژوهشگر موسیقی ایران گفت: از ابتدای دوره ناصرالدین شاه اتفاقاتی در ایران می افتد که یکی از آنها تعامل با غرب است. بعد از آن یک نکته پررنگ داریم به نام تأسیس دارلفنون. پنج سال بعد دو نوازنده اروپایی برای تدریس به ایران دعوت می شوند. این دو مدتی ارکستر تشکیل دادند و حدود ۱۲ سال بر موسیقی دارالفنون نظارت داشتند. پس از مدتی یکی از آنها ایران را ترک می کند و باپتیست لمور به ایران می آید. لومر ارکسترها را تشکیل می دهد. پس از مدتی چند نفر دیگر از جمله مسیو دووال برای آموزش ویولن در دارلفنون به ایران می آیند. ویولن در این عصر هنوز جایگاه برجسته ای در ایران پیدا نکرده و همچنان ساز ناشناخته ای است.

وی افزود: صفحاتی که از اروپا آمده شنیده می شود و کم کم ذائقه مخاطب ایرانی را تغییر داد. از اینجا می توان اسناد صوتی اجرای موسیقی ایرانی با ویولن سال ۱۲۸۸ را باز کرد. حسین خان اسماعیل زاده تا اوایل رضاشاه کمانچه نواز معروفی است، پیوندی با سنت قدیمی کمانچه نوازان و علاقه مندان جوان اواخر قاجار که به نواختن ویولن ایرانی علاقه داشتند و کم کم به دوره ای رسیدیم که نسل جوان آن روزها به نواختن ویولن تمایل دارند. کنسرت ها و ارکسترها بستر مناسبی برای شکوفایی ویولن هستند.

شیرائیلی بیان کرد: حدود ۵۰ سال با کمبود ویولونیست های مطرح مواجه بودیم، جایگزین ساز زهی در موسیقی ایران ویولن بود. در اینجا صحبت از چندین نسل است که توانایی و خلاقیت خود را روی ویولن پیاده کردند. بنابراین فارغ از اینکه بخواهیم فکر کنیم که کمانچه ساز اصلی ماست و نه ویولن، اگر ویولن را نبینیم، عملاً نیم قرن سازهای کششی در موسیقی ایرانی را نادیده گرفته ایم. به نظر می رسد اکنون زمان بررسی و بازنگری در مورد ساز ویولن ایرانی است و نمی توان از زحمات گذشتگان چشم پوشی کرد.

رحمت الله بدیعی: بعد از صبا چیزی به ویولن ایران اضافه نشد

در ادامه پیام تصویری رحمت الله بدیعی نوازنده ویولن و ویولن و از شاگردان ابوالحسن صبا به این همایش پخش شد. رحمت الله بدیعی درباره نقش صبا در موسیقی گفت: صبا در همه کارهایش تازگی داشت، خودش بود و هنرجویان و نوازندگان بعد از او چیزی به صبا اضافه نکردند. یکی از مهمترین کارهای او تلاوت هایی بود که با ویولن برای شاگردانش می نوشت و هیچ کس دیگری آن را اجرا نکرده بود.

بدیعی درباره آینده ویولن ایران گفت: ویولن جای کمانچه را نمی گیرد و هر کدام جایگاه خاص خود را دارد، تفاوت این دو قابل بحث نیست و جای مقایسه نیست. ویولن ایرانی را هرگز نباید حذف کرد، باید هم برای ویولن و هم به کمانچه احترام گذاشت تا مردم از هر دو استفاده کنند.

مهدی آذرسینا: متأسفانه نوازندگان عالی ویولن به مذاق مردم رفتند

در ادامه این همایش مهدی آذرسینا نوازنده پیشکسوت کمانچه و ویولن گفت: من ویولن می زدم، بعد که به تهران آمدم شاگرد کلاس استاد بدیعی شدم. چند سالی گذشت، در دانشکده هنرهای زیبا شروع به تحصیل کردم. حدود ۴۸ سال پیش بود. در این سال ها تقریباً شرایطی پیش آمد که به دلایل مختلف کمانچه مطرح شد و به تدریج ویولن حذف شد و همانطور که گفته شد در دست عده ای خاص قرار گرفت. قصد داریم وارد عرصه هنر شویم. ویولن و کمانچه و تمام جزئیات وسیله ای برای رشد یک هنرمند است و ساز جا دارد که هنرمند با آن ساز خود را بیان کند. معتقدم کار باید از صبا ادامه می یافت و به آن اضافه می شد اما این اتفاق نیفتاد.

آذرسینا افزود: در زمان حیات ما اوج نوازندگان رادیو بود و همه کاره موسیقی ایران بودند، نام های بزرگی داشتیم که همه اهل موسیقی ایران بودند، گروه تشکیل دادند، خواننده تعیین کردند و بدعت های زیادی داشتند، اما به دلیل به وضعیت سیاسی و اجتماعی، آنها به آرامی به سمتی کشیده شدند که برای ذائقه مردم بازی کردند زندگی با آن ساز اجازه می دهد و در تکنیک های آن ساز حرکت می کند و با فرهنگ ملی خود کار می کند.

این نوازنده چیره دست گفت: اصل ماجرا این است که ویولن در دست افراد ممتاز بود اما بعد به دست هر بی مهارتی افتاد. موسیقی زبان بی زبانی دارد و فهمیدن آن وظیفه همه نیست و مردم نیز باید موسیقی را بدانند و به جای موسیقی توهمی را نپذیرند.

در پایان این مراسم هوشنگ اکبری ویولن ساز و از هنرجویان ابراهیم قنبری مهر در خصوص تغییرات قنبری مهر در ویولن و همچنین ساخت ویولن به ایراد سخنانی کوتاه پرداخت.

علی جعفری پویان: خوشحالیم که پیشرفت ویولن در ایران متوقف نشده است

علی جعفری پویان نوازنده ویولن کلاسیک آخرین سخنران این برنامه بود. وی در سخنانی گفت: همه ما مدیون نسل قبل هستیم و کارمان مثل دویدن امداد است و پیشرفت را به همدیگر واگذار می کنیم. خوشحالیم که پیشرفت ویولن در ایران متوقف نشده است. به عنوان فردی که به او فرصت حضور با ویولن داده شده است، تصمیم گرفتم خودم را با ویولن بیان کنم. فکر می کنم ما که در این کار هستیم وظیفه داریم فرهنگ شنیداری را ایجاد کنیم.

وی افزود: موسیقی ایرانی را اصلا سطحی ندیدم، از اینکه دیر متوجه شدم ناراحتم. این شانس را داشتم که دوره یک ساله استاد علیزاده مدیر حوزه هنری شد. قبل از او در میان بسیاری از اساتید موسیقی کلاسیک ما نگهبانی وجود داشت که نگاه من به موسیقی را تغییر داد و خوشحالم که این شانس را داشتم که این تحول را در خودم ایجاد کنم. آیا ما قدر آنچه داریم را نمی دانیم. ویولن نوازی ایرانی برخاسته از روح پخته و تفکر عمیق است.

در این مراسم شیوا عابدی، علیرضا مریا و بهمن فریادرس هر کدام قطعاتی را بر روی ساز و آهنگ های مختلفی را با ویولن اجرا کردند. از دیگر قسمت های این برنامه اجرای قطعات ویولن توسط دو هنرمند جوان پوریا برجی و آورین روزفید بود که با استقبال مخاطبان مواجه شد.

نشست پژوهشی «شب ویولن ایرانی؛ مروری بر ویولن ایرانی از آغاز تا امروز» جمعه ۷ دی ماه در میان استقبال چشمگیر هنرمندان و علاقه مندان در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

انتهای پیام