گلریز: عاشق اجرای موسیقی برای رزمندگان در خط مقدم بودیم/ تولید آثار هنری بیشتر برای فلسطین

به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، محمد گلریز متولد ۱۳۲۵ با نام اصلی محمدعلی گلپایگانی از خوانندگان موسیقی سنتی و پاپ و یکی از خوانندگان برتر دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است که صدایش به عنوان میراث شفاهی ایران در سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است.

وی یادگیری آواز را از کودکی نزد پدرش، مرشد حسین گلپایگانی از مداحان قدیم تهران، آغاز کرد، او از سال ۱۳۵۳ در رادیو آواز خواند و در همان زمان نیز در کلاس ادیب خوانساری و ابراهیم سرخوش به فراگیری بیشتر موسیقی و ردیف‌های آوازی پرداخت. گلریز در این دوره با گروه «شیدا» و زنده یاد محمدرضا لطفی هم همکاری کرده است. انتخاب نام گلریز برای او به پیشنهاد نورعلی ‏خان برومند بوده است.

گلریز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از سال ۱۳۵۸، نخستین کار خود به نام سرود «نیایش» از رضاقلی ملکی، سپس سرود «این بانگ آزادی» با شعر زنده یاد حمید سبزواری و آهنگسازی زنده یاد احمدعلی راغب را اجرا کرد. گلریز با آهنگسازانی همچون محمدعلی کیانی نژاد، محمدعلی شکوهی، هادی آرزم و محمد میرزمانی نیز همکاری کرده است.

«صبح شکوفا»، «ای بسیجی»، «دریغا»، «نغمه‌ توحید»، «سلام بر بصیرت»، «برخیزید»، «ای شهید مطهر»، «رفتند یاران»، «خجسته باد این پیروزی»، «ای شهیدان خدایی نامتان پاینده باد» از جمله آثار این خواننده است. با محمد گلریز درباره موسیقی دفاع مقدس گفت و گو کرده‌ایم که در ادامه می‌آید.

چگونگی فعالیت در حوزه موسیقی دفاع مقدس

گلریز درباره چگونگی فعالیت در حوزه موسیقی دفاع مقدس و اجرای آثاری در این حوزه به خبرنگار ایرنا گفت: فعالیتم را قبل از انقلاب اسلامی، در حوزه موسیقی آغاز کردم. تحصیلاتم در حوزه موسیقی ایرانی است و از خاندان آواز هستیم، پدرم از خواننده‌های قدیمی تهران بود و برادرانم آواز می‌خوانند و در عرصه موسیقی ایرانی فعالیت می‌کنند، من هم به عنوان عضو کوچکی از خانواده و جامعه هنری، از سال ۱۳۵۵ فعالیتم را در این حوزه و با گروه موسیقی «شیدا» به سرپرستی مرحوم محمدرضا لطفی آغاز کردم.

از گذشته خوشبختانه تحصیلات موسیقی داشتم، وقتی انقلاب شد، در این حوزه آماده به کار شدم و سرودهای انقلابی را اجرا کردم.

وی گفت: از سال ۱۳۵۵ تاکنون اگر می‌خواستم اثری؛ سرود، تصنیف، آواز، ترانه‌ای را بخوانم سعی می‌کردم آثاری را بخوانم که حالت عرفانی داشته باشند حتی قبل از انقلاب هم علاقه داشتم آثار عرفانی، توحیدی، معنوی و اجتماعی را بخوانم و هدفم این بود که اگر می‌خواهم کاری را انجام بدهم و موسیقی اجرا بکنم که برای مردم مفید باشد و آنان بهره‌ای ببرند فقط از لحاظ ظاهری مردم آن را گوش ندهند، هرچند ظاهر اثر هم مهم است اما اصل این است که انسان مجذوب مفهوم شعر، ادبیات و فرهنگ شود.

گلریز افزود: سال ۱۳۵۷ زمانی که انقلاب اسلامی به وقوع پیوست، در عرصه انقلاب اسلامی فعالیتم را ادامه دادم و به عنوان نخستین خواننده‌ای بودم که به خواندن سرودهای انقلابی روی آوردم و خیلی با شوق و ذوق این کار را انجام می‌دادم. انقلاب اسلامی در همه زمینه‌ها تحولاتی را ایجاد کرده بود و به دلیل اینکه از گذشته خوشبختانه تحصیلات موسیقی داشتم، وقتی انقلاب شد، در این حوزه آماده به کار شدم و سرودهای انقلابی را اجرا کردم.

اجرای حدود ۲ هزار اثر موسیقایی از انقلاب تاکنون

این خواننده پیشکسوت بیان کرد: از اوایل انقلاب اسلامی تاکنون حدود ۲ هزار اثر را در حوزه‌های انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و موسیقی‌های معنوی و عرفانی در رویدادها و برنامه‌های مختلف تلویزیونی و رادیویی خواندم و اجرا کردم که تعدادی از آنها تاکنون پخش نشده است و یکی از گلایه‌هایم این است که چرا در عرصه‌های مختلف و اتفاقاتی که در کشورمان رخ داده است، اثری در این حوزه‌ها تولید نشده است، هر اتفاقی در کشور افتاده است، یک یا چند اثر خواندم، خواننده‌های دیگر هم آثاری را اجرا کردند اما چرا این آثار پخش نمی‌شوند؟

وی اظهار داشت: در حال حاضر ما تحت شدیدترین تبلیغات رسانه‌ای، فرهنگی و هنری دشمنان قرار گرفته‌ایم، ایجاب می‌کند که آثار موسیقایی را در حوزه آیینی، دفاع مقدس و موضوع‌های مرتبط با شهدا تولید کنیم، در حال حاضر موسیقی‌های نامناسبی در فضای مجازی و بعضی مکان‌ها پخش می‌شوند و متاسفانه بسیاری از جوانان نیز به این موسیقی‌ها گرایش پیدا کردند و ذائقه مردم را تغییر می‌دهند.

گلریز گفت: نهادها و مسئولان فرهنگی ما در عرصه‌های مختلف باید دست به دست هم بدهند و موسیقی فاخر تولید کنند، همه اقشار حتی کارشناسان مذهبی هم این گونه موسیقی را دوست دارند، دفاع مقدس یک موقعیت بسیار خوبی است که به این حوزه بپردازیم و آثار جدید تولید کنیم یا از آرشیو استفاده کنیم، در سال‌های گذشته آثار خوب و حماسی توسط شاعران سروده شده و به همت آهنگسازان و خوانندگان متخصص ساخته شده است اما تعجب می‌کنم مدام اثر «خجسته باد این پیروزی» را از صدا و سیما پخش می کنند، از این بابت ناراحت نیستم، اما آثار دیگری هم در آرشیو موجود است، من بیش از ۴۰ اثر برای دفاع مقدس خواندم و مدام فقط چند قطعه در رسانه‌ها پخش می‌شود.

اعزام به مناطق عملیاتی

خواننده قطعه «شهیدان خدایی» درباره چگونگی اعزام به مناطق عملیاتی در هشت سال دفاع مقدس بیان کرد: نخستین بار سال ۱۳۶۲ به عنوان داوطلب نه به عنوان هنرمند همچون سایر افراد احساس وظیفه کردم و به دلیل علاقه‌ای که به جهاد سازندگی داشتم از طریق این نهاد به مناطق عملیاتی اعزام شدم، زمانی که به همراه گروهی از رزمندگان به اهواز رسیدیم، در آنجا در قالب گروه‌هایی تقسیم شدیم و به ما اعلام شد که عازم بُستان شویم.

وی افزود: زمان غروب به بُستان رسیدیم و آنجا معمولا سوله‌هایی در زیرزمین ایجاد شده بود تا رزمنده‌ها شب‌ها آنجا استراحت کنند و از بمباران در امان باشند، ما هم به این سوله‌ها رفتیم و در آنجا یکی از فرماندهان مرا دید و شناخت و چرایی حضورم در جبهه را جویا شد و من هم گفتم همچون سایر رزمنده‌ها به جبهه اعزام شدم تا بجنگم، سپس این فرمانده به من گفت که این صحبت‌ها چیست، شما باید با برنامه‌های فرهنگی و هنری رزمندگان را مستفیض کنید و آن شب هم به من گفت که آثاری را اجرا کنم. آثاری را خواندم که بسیار مورد توجه رزمندگان قرار گرفت و فردای آن روز فرمانده همان بخش یک موتور به همراه راننده در اختیارم قرار داد تا در مناطق و موقعیت‌های مختلف حضور پیدا کرده و برنامه اجرا کنم و گفت که ما اینجا رزمندگانی برای جنگ داریم اما فردی همچون تو را نداریم که هنرمند و تخصصی در حوزه موسیقی داشته باشد.

گلریز بیان کرد: پس از آن به همراه گروهی برای اجرای برنامه‌های هنری، اجرای موسیقی، سرود و آواز به استان‌ها، مکان‌ها و موقعیت‌های مختلف می‌رفتم همچون محمدصادق آهنگران که او در موقعیت‌های مختلف نوحه می‌خواند، ما با اجرای سرود و موسیقی روحیه رزمندگان را تقویت می‌کردیم، یک ماهی این فعالیت‌ها را ادامه دادیم و بسیار مورد توجه قرار می گرفت.

خواننده قطعه «ای بسیجی» اظهارداشت: دفاع مقدس و جنگ تحمیلی پیر و جوان و هنرمند نمی‌شناخت، همه اقشار در جبهه‌ها حضور داشتند، پس از مدتی که از جبهه برگشتم، سال ۱۳۶۴ توسط وزارت ارشاد به صورت گروهی با هدف اجرای برنامه‌های هنری و موسیقی برای رزمنده‌ها به مناطق عملیاتی اعزام شدیم، عاشق این کار بودیم و تعدادی از خواننده‌ها داوطلبانه آمدند و در قالب سه اتوبوس به همراه ارکستر و دستگاه‌های صوتی به مناطق عملیاتی و نزدیک خط مقدم می‌رفتیم و برای رزمنده‌ها آثاری را اجرا می‌کردیم و بسیار مورد استقبال آنان قرار می‌گرفت مثلا گاهی به من می‌گفتند که مرا در تلویزیون می‌دیدند و اکنون در کنارشان هستم و آثاری را اجرا می‌کنم و دوران خیلی درخشانی بود.

فیلم‌ها و سریال‌هایی همچون «امام علی»، «مختارنامه»، «یوسف پیامبر» ساخته می‌شوند که یک موسیقی متن دارند، این فیلم‌ها و سریال‌ها تمام می‌شوند و آن چیزی که می‌ماند، موسیقی استوی گفت: هنرمندان و خوانندگان همچون مهرداد کاظمی، جهانگیر زمانی، مهدی شمس نیکنام، رشید وطن‌دوست و آقای سرشار و بازیگرانی برای اجرای برنامه‌های فرهنگی و هنری بدون توجه به مسایل مالی داوطلبانه در جبهه‌ها حضور پیدا می‌کردند و آثار آنان بسیار مورد استقبال قرار می‌گرفت. یکی از رزمنده‌ها تعریف می‌کرد که در عملیات بیت المقدس، سرود «خجسته باد این پیروزی» که برای آزادسازی خرمشهر اجرا کرده بودیم را با ابتکاری در منطقه در جریان عملیات و مبارزه با دشمن با بلندگوهایی در ماشین‌های جنگی پخش کرد، رزمندگان بسیار روحیه گرفته بودند و توانستند پیروز شوند، براین اساس مسائل فرهنگی و هنری بسیار تاثیرگذار است اما متاسفانه در حال حاضر اهمیتی به آنها داده نمی‌شود.

گلریز افزود: تنها صداست که باقی خواهد ماند و یکی از موثرترین و تاثیرگذاران هنر، موسیقی است. فیلم‌ها و سریال‌هایی همچون «امام علی»، «مختارنامه»، «یوسف پیامبر» ساخته می‌شوند که یک موسیقی متن دارند، این فیلم‌ها و سریال‌ها تمام می‌شوند و آن چیزی که می‌ماند، موسیقی است، وقتی موسیقی آن را می‌شنویم، مثلا یاد سریال «امام علی» می‌افتیم، آثار موسیقایی بسیاری را مقابل خیلی از امامان جمعه و روحانیان اجرا کردیم، این آثار مورد توجه آنان قرار گرفت و ما را تشویق کردند، اگر کاری براساس اصول، حساب و کتاب انجام شود، همه دوست دارند و گوش می‌دهند.

این خواننده سرودهای انقلاب و دفاع مقدس بیان کرد: زمانی با جنگ فیزیکی مواجه بودیم و با دشمن در جبهه‌ها می‌جنگیدیم، در حال حاضر با جنگ فرهنگی مواجهیم و دشمنان خارجی با همه توانشان در فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای تبلیغ می‌کنند و یکی از ابزارهایشان پخش و ترویج اشعار پیش پا افتاده و موسیقی مبتذل است، جوانان ما هم آنها را می‌شنوند، براساس آماری، بیش از ۵۰ درصد جوانان ما به این آثار گرایش پیدا کردند، موسیقی فقط گوش دادن نیست، موسیقی در روح، روان و کردار، رفتار و ظاهر و باطن انسان اثر می‌گذارد.

گلریز افزود: من نام این موسیقی‌ها را عجق وجق گذاشتم، علاقه‌ای به شنیدن این آثار ندارم، ما سوژه‌ها، موضوع‌ها و داستان‌های مختلفی درباره انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، شخصیت‌های علمی، فرهنگی، هنری و شهدا داریم که می‌توانیم درباره آنان مستند بسازیم، درباره بسیاری از شهدا همچون حسین همدانی، حسن تهرانی‌مقدم و مهدی باکری با عنوان «مرد حماسه» آثاری را خواندم که آهنگسازان معروفی، آهنگسازی آنها را برعهده داشتند اما متاسفانه جوانان دهه‌های ۷۰ و ۸۰ این شهدا را نمی‌شناسند، اما اگر نام بازیگر و خواننده خارجی را بگوییم، آنان را می‌شناسند، این نشان از کم کاری ما و مسئولان است.

اهمیت توجه به سرود

خواننده قطعه «نور نشاط» اظهارداشت: در گذشته، جشنواره‌های فرهنگی و هنری مختلفی در رابطه با انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و موضوع‌های مرتبط با آنها برگزار می‌شد که دیگر چنین جشنواره‌هایی کمتر برگزار می‌شوند، از محتوا و بخش‌های جشنواره موسیقی فجر هم تعجب می‌کنم، این جشنواره نامش موسیقی فجر است اما هیچ اثری مرتبط با فجر، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در آن وجود ندارد.

وی درباره توجه به موضوع سرود در جشنواره‌هایی همچون جشنواره موسیقی فجر خاطرنشان کرد: چنین جشنواره‌ها و رویدادهایی خوب است اما مقطعی است، در حال حاضر در جنگ فرهنگی هستیم، همچون جنگ تحمیلی که همه نهادها، سپاه، بسیج و جهاد پای کار آمدند؛ اکنون نیز نهادهای مختلف فرهنگی و هنری باید در این حوزه آثاری را تولید کنند و باید با همه قوا با دشمن مقابله کنیم، جوانان را از دست دادیم، با جوانان در ارتباط هستم، وقتی جوانان موسیقی‌های عجق وجق می‌شنوند، خوانندگان آنها را جست و جو و دنبال می‌کنند، از ظاهر و باطن، نحوه لباس پوشیدن، رفتار و کردار آنان تقلید می‌کنند.

گلریز خاطرنشان کرد: داستان‌ها و ظرفیت خوبی برای ساخت آثار موسیقایی مرتبط با شهدا داریم، هر وقت می‌خواهم برای شهدا اثری را بخوانم، مطالعه می‌کنم و درمی‌یابم که آنان تحصیلات عالیه داشتند و از نظر علمی و معنوی بسیار برجسته بودند مثلا زمانی که خواستم اثری را درباره شهید باکری بخوانم، مطالعه کردم و دیدم که او از نظر علمی انسان شایسته‌ای بوده و پست و مقام خوبی در شهرداری داشته که آن را رها کرده است و به جبهه رفته است، وقتی درباره شهدا مطالعه می‌کنم، به شناختی درباره آنان می‌رسم و با تمام وجود برای آنان می‌خوانم. ما همه باید دست به دست هم بدهیم و در این شرایط با تولید آثار فرهنگی و هنری روح ایثار، مقاومت و از خودگذشتگی و جوانمردی را در جوانانمان زنده کنیم.

دلیل ماندگاری آثار موسیقایی دفاع مقدس در دهه‌های گذشته

این خواننده سرودهای انقلاب و دفاع مقدس درباره ماندگاری بعضی از آثارش همچون «خجسته باد این پیروزی» بیان کرد: در دوران دفاع مقدس، ما یک تیمی بودیم که مرحوم حمید سبزواری، اکثر شعرهای سرودهای مرا همچون «خجسته باد این پیروزی» را سرود و احمدعلی راغب آهنگساز و مجتبی میرزاده تنظیم آن را برعهده داشت که از نوابغ موسیقی بود، جلوه دادن به یک اثر موسیقایی توسط تنظیم آن انجام می‌شود و سازبندی اثر هم به خوبی انجام شده است و بنده هم آن را خواندم.(برای شنیدن قطعه «خجسته باد این پیروزی» اینجا مراجعه کنید.)

وی گفت: در این تیم ما همه همدل، همزبان و همنوا بودیم که این ویژگی‌ها برای ساخت اثر بسیار تاثیرگذار است. هر اثری را که می‌خواستیم بسازیم و اجرا کنیم، جلسه می‌گذاشتیم و در رابطه با اثر صحبت می‌کردیم و همه باهم همکاری می‌کردیم و از عمق جان این آثار را می‌خواندم و همه به جز بنده حقیر متخصص بودند و تخصص آقای راغب در اصل موسیقی ایرانی بود و «خجسته باد این پیروزی» که به عنوان اثری در قالب سرود مطرح شده، در دستگاه بیات ترک و در گوشه روح الارواح ساخته و اجرا شده است، همه این آثار انتخاب‌های درستی داشتند و به همین دلیل ماندگار شدند.

قطعه «خجسته باد این پیروزی» در دانشگاه آمریکا تدریس می‌شود

گلریز افزود: همچنین اتفاقاتی که بعد از این آثار، رخ می‌داد، در ماندگاری آنها تاثیرگذار بود. به عنوان مثال اثر «ای شهید مطهر» را درباره آیت الله شهید مرتضی مطهری ساخته‌ایم، امام خمینی (ره) تاکید داشت و دستور دادند که اثری را در این رابطه بسازیم و بسیار مورد توجه قرار گرفت، «خجسته باد این پیروزی» درباره سوم خرداد و آزادسازی خرمشهر است، یکی از دوستانمان بیان می‌کرد که این سرود در واحد درسی موسیقی بین‌الملل در دانشگاه‌های آمریکا تدریس می‌شود و از لحاظ فنی، آهنگسازی و تنظیم مورد بررسی قرار می‌گیرد. بعضی از آثار همچون «ای شهید مطهر» هم به زبان‌های مختلف؛ عربی و اردو، اجرا شده، در مواردی شعر آن حذف و تنها موسیقی اثر را پخش کردند.

این خواننده پیشکسوت، حمایت را از دلایل ماندگاری آثار دفاع مقدس دانست و گفت: اگر نهادها و مسئولان فرهنگی و هنری از این آثار حمایت کنند، به آنها ارج بدهند، پخش و تبلیغ کنند و دیگر هنرمندان را به تولید و ساخت چنین آثاری دعوت کنند، ماندگار خواهند شد، متاسفانه اکنون چنین حمایت‌هایی از بین رفته است و حمایت به سمت موسیقی عجق وجق رفته است، بعضی از رسانه‌ها اجباری از یک شخصیتی حمایت می‌کنند و به او بها می‌دهند که معلوم نیست چه چیزی می‌خواند، مافیای بزرگی در این رابطه وجود دارد، هیچ قدرتی نمی‌تواند حریف آن شود، با تبلیغ، میلیاردها تومان از این خواننده درآمدزایی می‌کنند، تهیه‌کنندگان قراردادهایی منعقد می‌کنند که سهم خواننده ۹۵ به پنج درصد است، او را معروف می‌کنند و پس از مدتی این خواننده فراموش می‌شود.

وی بیان کرد: در حال حاضر از یکصد کنسرت موسیقی چرا باید ۹۰ کنسرت برای موسیقی پاپ باشد و برای موسیقی سنتی نباشد؟ در کشوری که مهد فرهنگ و هنر ایرانی است چرا باید وضعیت موسیقی اینگونه باشد؟

چرایی حمایت نکردن از آثار موسیقایی دفاع مقدس

گلریز درباره حمایت نکردن از آثار موسیقایی دفاع مقدس توسط نهادهای متولی و نبود آرشیو مستقل در این حوزه اظهار داشت: تا دهه ۷۰ فعالیت‌های موسیقی بسیاری در حوزه دفاع مقدس انجام شد اما از آن زمان به بعد دیگر این روند کمرنگ‌تر شد و با شدیدترین فعالیت‌های فرهنگی و هنری مبتذل از سوی معاندان مواجه شدیم، از همان موقع آمریکا و غرب و همان‌هایی که دشمن ما هستند، تبلیغات بسیاری را در تلویزیون‌های خارجی علیه ما انجام دادند، باور را از ما گرفتند و آثار دفاع مقدس به تدریج کمرنگ شده است و اکنون به صفر رسیده است. بعضی از مسئولان معتقدند که باید اقداماتی انجام دهیم که جوانان ما سراغ فلان آثار موسیقی مبتذل نروند، ما می‌توانیم کارهای خوبی را در این زمینه انجام بدهیم.

درباره مساله جهانی فلسطین و جنایات اسرائیل غاصب در این منطقه که از حد گذشته، نسل‌کشی رخ داده و توسط سازمان ملل محکوم شده است، آثار موسیقایی، مستند و فیلم تولید کنیم و این مساله را بیشتر با زبان هنر بیان و منعکس کنیمخواننده قطعه «شهیدان خدایی» درباره فعالیت‌های این روزهای خود گفت: در حال حاضر با همکاری نهادها و مسئولان فرهنگی و هنری استان‌های مختلف آثار موسیقایی را با بهره‌مندی از فرهنگ، رسم و رسوم و معرفی اساتید، هنرمندان و شهدای شاخص هر استان تولید می‌کنیم که با استقبال قابل توجهی نیز مواجه شده و تاکنون آثاری درباره نجف آباد استان اصفهان، استان‌های گلستان (سرود گلستان)، همدان (شهید همدانی) و استان لرستان ساخته شده است و این روند ادامه دارد.

وی افزود: همچنین اثری برای سپاه پاسداران با عنوان «سپاه سربلند» اجرا کردم، همه سپاه را با دفاع مقدس و جنگ می‌شناسند در صورتی که در پروژه‌های عمرانی و برای کمک رسانی به سیل و زلزله هم اقداماتی را انجام داده و این اثر برای آشنایی مردم با اقدامات سپاه ساخته شده است.

گلریز بیان کرد: در حال حاضر ما باید روح فداکاری، ایثار، مقاومت، از خودگذشتگی و خصلت مردان بزرگ و مولای علی (ع) را در جوانانمان تقویت کنیم، ما تحت هجمه فرهنگی زیادی قرار داریم و درباره مساله جهانی فلسطین و جنایات اسرائیل غاصب در این منطقه که از حد گذشته، نسل‌کشی رخ داده و توسط سازمان ملل محکوم شده است، آثار موسیقایی، مستند و فیلم تولید کنیم و این مساله را بیشتر با زبان هنر بیان و منعکس کنیم و افکار عمومی داخلی و خارجی را بیشتر متوجه این جنایات کنیم.