یارانه پنهان، مالیاتی است که از مردم گرفته میشود
۰۸:۰۳ – ۱۶ دی ۱۴۰۳
«یارانه پنهان» موضوع اولین قسمت از برنامه زمانه در هفته جاری بود. این برنامه که به صورت مناظره بین حسین صمصامی و هادی قوامی برگزار شد شنبه شب روی آنتن زنده شبکه دو سیما رفت.
هادی قوامی اقتصاددان و نماینده مجلس شورای اسلامی در توضیح عبارت یارانه پنهان گفت: بر اساس برنامه پنجم استفاده از ظرفیت اجرای هدفمند سازی یارانهها برای افزایش تولید، اشتغال، بهرهوری و ارتقای شاخصهای عدالت اجتماعی است. این موارد در قانون اساسی و اسناد بالادستی تصویب شده است. در سال ۸۹ هم قانونی با همین نگاه تصویب شد که این هدفمندی به گروههای هدف اصابت کند تا به کاهش بودجه عمومی دولت کمک کند و توزیع ناعادلانه پرداخت یارانهها اصلاح شود.
وی افزود: مشکلات نظام فعلی پرداخت یارانهها بیشتر مبنی موضوع توزیع ناعادلانه یارانه است. افزایش بیرویه مصرف و فشار بر منابع عمومی از دیگر مشکلات ما است. غیرشفاف بودن یارانه پرداختی، قاچاق کالا و ارز، افزایش تخریبات محیط زیستی که ناشی از الگوی مصرف غلط است، ناکارآمدی نظام توزیع، ارزشگذاری پایین ثروت ملی از دیگر مشکلاتی است که در وضعیت فعلی نظام یارانهها با آن مواجه هستیم.
او در ادامه بیان کرد: در ادبیات اقتصادی هم با عبارت یارانه پنهان مواجه هستیم. بر اساس برآوردهایی که صورت گرفته تقریبا در اقتصاد ایران ۱۲۷ میلیارد دلار یارانه پنهان داریم. مدیریت نرخ شناور از وظایف مجلس و دولت است. باید تلاش کنیم که ارزش ریال تقویت شود. جلوگیری از اتلاف انرژی باعث رشد اقتصادی میشود. الان در پتروشیمیها از لوازم و امکانات قدیمی استفاده میکنیم که باعث افزایش شاخص مصرف انرژی میشود. یازده درصد انرژی بدون اینکه به دست مصرفکننده برسد تلف میشود.
قوامی با اشاره به رشد اقتصادی دولتها گفت: بهرهوری از دیگر نکاتی است که باعث رشد اقتصادی میشود، اما این مولفه در اقتصاد ایران صفر است. بخش عظیمی از یارانه پنهان به دلیل ناکارایی و ناتوانی دولت در بهبود شاخصهای انرژی است. ناتوانی دولت باعث شده که نتوانیم از این ثروت خدادادی استفاده کنیم. ما موضوعاتی مثل بهرهوری و کاهش شدت مصرف انرژی را در مجلس و دولت رها کردیم. بانک مرکزی مسئول ثبات ارزش پول ملی است، اما اقدامی نمیکند. در مقابل دولت به دلیل بدهکاری سراغ بانک مرکزی و خلق پول میرود که باعث افزایش تورم و ضعف تولید میشود.
قوامی به ارائه نظرات خود در خصوص افزایش قیمت بنزین پرداخت و گفت: من در سال ۹۸ در مجلس با افزایش قیمت بنزین مخالفت کردم. اگر اصلاح قیمتها میتوانست باعث مصرف بهینه منابع شود تا به حال شده بود. در ماده ۱۲ قانون حمایت از تولید، ظرفیتی قرار داده شده که اگر کسی صرفهجویی کرد معادل آن پاداش بگیرد. در بحث تکنولوژی چرا باید از امکانات قدیمی استفاده کنیم؟ دانشگاهها و محققین تلاش میکنند که علوم به فنون تبدیل شود تا به بهبود شاخصهای انرژی برسیم. چرا به رانندگان یارانه نمیدهند که تاکسی نو تحویل بگیرند؟ همین مورد به بهبود بهرهوری کمک میکند.
وی افزود: بر اساس آمارها ۷ درصد گاز کل کشور در همان مرحله تولید در مشعلها میسوزد که باعث آلودگی هم میشود. این منابع به مصرفکننده نمیرسد که بخواهیم آن را اصلاح کنیم. وقتی در اقتصاد ثبات داشته باشیم میتوانیم تغییرات قیمتی به بازار تحمیل کنیم. مردم بخش ناچیزی از منابع را مصرف میکنند. اگر ما در یک روستا یک قنات مرمت کنیم باعث تولید و اشتغال آن روستا شدیم. ما تولید را از بین بردیم و یارانه نقدی به مردم پرداخت کردیم. باید بهرهوری در اقتصاد افزایش پیدا کند.
حسین صمصامی اقتصاددان و نماینده مجلس شورای اسلامی در ادامه این برنامه با مثالی به توضیح عبارت یارانه پنهان پرداخت و گفت: اگر بخواهم با مثال این موضوع را بیان کنم میتوانم به بنزین اشاره کنم. الان بنزین با یک مبلغ ریالی ارائه میشود. اگر فرض کنیم قیمت جهانی بنزین بر اساس دلار محاسبه شود این اختلاف قیمت، یارانه پنهان است. یعنی دولت به ازای هر لیتری که مردم بنزین استفاده میکنند ۶۶ هزار تومن بر اساس دلار ضرر میکند.
وی افزود: بحث ما این است که آنچه که فاصله بین فقیر و غنی را زیاد میکند نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی است. نرخ ارز در سفره مردم تاثیر گذاشته است. بیش از ۸۵ درصد مواد اولیه تولید کالاهای سرمایهای با نرخ نیمایی صورت میگیرد که باعث تورم چهل پنجاه درصدی میشود. از یک طرف مردم متحمل تورم میشوند و از طرفی میگویند یارانه پنهان عرضه میکنیم. یارانه پنهان در اصل مالیات پنهانی است که از مردم گرفته میشود. یک کارگر چند سال باید کار کند تا بتواند خانه بخرد؟
صمصامی در پاسخ به این سوال که آیا انرژی در ایران ارزان است، گفت: نمیتوان گفت که انرژی ارزان است و دستمزد و حقوق مناسب است. به همان میزان که بنزین و گاز با قیمت جهانی محاسبه میشود باید سایر متغیرها را هم بررسی کنیم. اگر بگوییم انرژی ارزان است پس نیروی انسانی هم حقوق و مزایای کمی دارد. وقتی بحث قیمت را مطرح میکنیم باید قیمت نسبی را محاسبه کنیم. قضاوت کردن در مورد ارزانی یا گرانی باید در راستای دیگر مولفهها باشد.
وی افزود: وفور منابع یک مزیت برای کشور است. در این حالت باید آن منبع نسبت به دیگر کالاها ارزانتر باشد. از سال ۸۹ که هدفمندی یارانهها اجرا شد گفتیم که باید منابع به عدالت تقسیم شوند. عمدهترین مصرف انرژی مربوط به بخش صنعت است. ایران در شرایط فعلی نمیتوان متغیرهای غیرقیمتی را تحت تاثیر قرار دهد. در سالهای اولیه اجازه ندادیم که قیمت افزایش پیدا کند. چون نهادههای تولیدی یارانه تولید داشتند، اما وقتی تحریم شدیم ناگهان قیمت ارز افزایش پیدا کرد و باعث گران شدن کالاها شد.
صمصامی در ادامه بیان کرد: افزایش قیمت انرژی روی هزینه تولید و مصرف کننده اثر میگذارد. ما فکر میکردیم اگر قیمت حاملهای انرژی افزایش پیدا کند میتوان مبلغی را جمع کرد و عادلانه بین مردم تقسیم کرد. اما نمیدانستیم که وقتی قیمت را افزایش میدهیم نمیتوانیم گرانی دیگر کالا و خدمات را با یارانه جبران کنیم. ما به اسم عدالت قیمت حاملهای انرژی را بالا بردیم، اما شیوه، نتیجه عکس داده است. در نتیجه فقیر فقیرتر و این شکاف بیشتر شد.
وی به مسیر درست یارانهها اشاره کرد و گفت: ما در ارتباط با موضوع مصرف انرژی دو مسیر داریم. بر اساس آمار جهانی مردم ما در مصرف انرژی اسراف نمیکنند. اولین چیزی که در موضوع سوخت مطرح میشود قاچاق ۲۵ میلیون لیتر در روز به دلیل ارزانی قیمت سوخت است. در حالیکه قیمت سوخت در اکثر کشورهای منطقه متفاوت است، اما قاچاق نمیشود. در شرایط موجود نمیتوانیم با قیمت بازی کنیم. چون با افزایش قیمت سوخت تورم افزایش پیدا میکند و این باعث افزایش قیمت کالاها میشود و در این لوپ گیر میکنیم. فعلا راهکارهای قیمتی جواب نمیدهد. باید بازاری با انعطاف داشته باشیم که بتوانیم راهکار ارائه دهیم.
