هوش مصنوعی کسی را بیکار نخواهد کرد/ لزوم تعریف دوره‌های مهارتی

به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، هوش مصنوعی به عنوان هوشی که در انواع ماشین‌ها و ابزارآلات الکترونیک وجود دارد، در مقابل هوش انسان‌ امروزه در بسیاری حوزه‌ها نقش‌افرینی می‌کند. هوش مصنوعی از دهه ۵۰ میلادی و زمانی که مطرح شد و جایگاه دانشگاهی یافت تا امروز فراز و فرودهای مختلفی را طی کرده، به فضاهای دانشگاهی راه یافت، عده‌ای با آن موافقت و عده‌ای مخالفت کردند و برخی مانند هر فناوری جدید دیگری آن را شامل فرصت‌ها و تهدیدهای متنوع دانستند. اما در نهایت این فناوری نیز مانند بقیه فناوری‌ها خود را به جوامع بشری اثبات کرد و امروزه کاربست آن در همه بخش‌های مختلف زندگی همچنین تحولات سریع این فناوری باعث شده کشورهای مختلف برای سرمایه‌گذاری در آن و تدوین و تصویب قوانین مرتبط این حوزه با هم رقابت کنند.

تدوین، تصویب و ابلاغ سند ملی هوش مصنوعی همچنین تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی از جمله اقدامات تقنینی در زمینه توسعه هوش مصنوعی در ایران بوده است. البته اخبار دیگری در مورد تخصیص بودجه‌های قابل توجه به این حوزه هم هرازگاهی منتشر می‌شود؛ مانند جذب ۵ هزار میلیارد تومان اعتبار برای توسعه زیرساخت‌ها و کمک به شرکت‌های فعال در این زمینه، یا تخصیص ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان.

علاوه بر این اقدامات و توجه به اهمیت هوش مصنوعی، مقام معظم رهبری هم که همیشه بر توسعه علمی و فناوری کشور تاکید دارند در دیدار اخیر با اعضای هیات دولت به موضوعات و اولویت‌های مختلفی اشاره کردند، ایشان همچنین با اشاره به موضوع هوش مصنوعی فرمودند: من مسئله‌ی هوش مصنوعی را مطرح کنم که یک بار دیگر هم در آن جلسه‌ی تنفیذ اشاره‌ای کردم. ببینید، امروز هوش مصنوعی با یک شتاب حیرت‌دهنده‌ای [دارد پیش میرود]؛ یعنی انسان متحیر میشود از شتابی که این فناوری عجیب در دنیا پیدا کرده و دارد پیش میرود. خب الان دستگاه‌های مختلف ما ــ نظامی و غیر نظامی ــ از هوش مصنوعی دارند استفاده میکنند، بهره‌برداری میکنند، امّا این ما را فریب ندهد. در مسئله‌ی هوش مصنوعی، بهره‌بردار بودن امتیاز نیست؛ این فنّاوری لایه‌های عمیقی دارد که باید بر آن لایه‌ها مسلّط شد.

بیانات مقام معظم رهبری و اهمیت هوش مصنوعی و تحولات سریع ‌آن در جهان، همچنین وضعیت سازمان ملی هوش مصنوعی و ضرورت انتشار اساسنامه آن طی بازه زمانی سه‌ماهه بعد از تشکیل سازمان، دلیل خوبی بود تا با محمدهادی زاهدی رئیس انجمن هوش مصنوعی گفت‌وگو کنیم. وی استادیار دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی و مدرس رشته‌های داده‌کاوی، کلان‌داده، تحلیل‌داده، شبکه‌های عصبی، محاسبات نرم و علاقه‌مند به تحقیق در حوزه‌های پردازش زبان طبیعی و هوش مصنوعی است.

این گفت‌وگو در دو بخش تنظیم شده و زاهدی در بخش اول به سوالات ما در مورد سند ملی هوش مصنوعی و سازمان ملی هوش مصنوعی پاسخ داد، برداشت خود را از سخنان مقام معظم رهبری در مورد ضرورت وارد شدن به لایه‌های عمیق هوش مصنوعی تبیین کرد و انتقادات انجمن ملی هوش مصنوعی را به عنوان گروه ذی‌نفع و غیردولتی این حوزه نسبت به هوش مصنوعی با ما درمیان گذاشت.

در بخش دوم این گفت‌وگو سوالات معمول و متداول مردم عادی را از وی پرسیدیم؛ اینکه آیا توسعه هوش مصنوعی و کاربست بیشتر آن در کشور موجب بیکاری گروه‌های شغلی خواهد شد و آیا هوش مصنوعی جایگزین انسان می‌شود و در اینصورت چه باید کرد؟ وی در پاسخ به این سوالات ابتدا به تعریف و نیاز بازار کار به مشاغل جدید اشاره و تاکید کرد باید دوره‌های مهارتی مرتبط با هوش مصنوعی را برای رده‌های مختلف شغلی تغریف کنیم تا از این بازار بیشتر عقب نمانیم.

معرفی مشاغل جدید با توسعه هوش مصنوعی

یک سوال در ذهن مردم عادی در مورد هوش مصنوعی این است که با توسعه هوش مصنوعی بسیاری مشاغل از بین می رود و افراد بیکار می‌شوند، چقدر این موضوعات درست و علمی است؟

به عنوان رئیس انجمن ملی هوش مصنوعی اطمینان می‌دهم هوش مصنوعی باعث بیکاری نخواهد شد، اما یقینا مشاغل را جابه‌جا خواهد کرد. همچنین تا ۵ سال آینده کشور به حداقل ۱۰۰ هزار نفر نیروی متخصص حوزه دیجیتال در حوزه‌هایی مثل مهندسی نرم افزار، مدیریت پروژه فناوری اطلاعات، روش‌شناسی‌ چابک، مهندسی داده، تجزیه و تحلیل داده، بازاریابی دیجیتال، طراحی یوایکس و یوآی UX/UI، راهبر محاسبات ابری، مدیریت امینیت اطلاعات و داده، DevOps، مدیر ارشد دیجیتال، مدیر تحول دیجیتال، تحلیلگر کسب و کار، مدیر ساخت و تولید محصول/خدمت دیجیتال و موارد دیگر نیاز دارد.

دولت استرالیا اعلام کرده است تا سال ۲۰۳۰ حداقل نیاز به ۲۰۰ هزار فرصت شغلی جدید مرتبط با حوزه فناوری های دیجیتال است. انگلیس هم اعلام کرده تا سال ۲۰۲۷ نیازمند ۱۰۰ هزار فرصت شغلی جدید است.

گزارش دانشگاه استنفورد از وضعیت مشاغل حاکی از افزایش درخواست و آگهی‌های استخدامی نیروی ماهر در حوزه هوش مصنوعی و در برخی تخصص‌ها؛ از جمله یادگیری ماشین، هوش مصنوعی مولد، رباتیک، تشخیص تصویر بصری و بینایی ماشین، شبکه‌های عصبی، ماشین‌های خودمختار و خودران، پردازش زبان طبیعی و هوش مصنوعی است.

هوش مصنوعی بازارهای جدید و فرصت‌های نوینی ایجاد خواهد کرد و نه‌تنها باعث بیکاری نخواهد شد؛ بلکه باعث ایجاد فرصت‌های جدید شغلی خواهد شد. مثالی در این زمینه، فروشگاه‌های دیجیتال هستند که راه‌اندازی و بعد توسعه آنها نه‌تنها نیاز به ارائه خدمات را کم نکرد؛ بلکه به افزایش فروش کمک و بسیاری هزینه‌های رفت‌وآمد و حمل و نقل و واسطه گری را حذف کرد.

مفهوم فناوری فرهنگ باید تعریف شود

اما این در سطح تحصصی مشاغل مرتبط با هوش مصنوعی است، برای نمونه برخی نویسنده‌ها اکنون از بابت شغل خود نگرانی دارند؛ زیرا افراد عادی هم با ابزارهای موجود هوش مصنوعی می‌توانند نویسندگی یا فیلمنامه‌نویسی کنند و به این شکل حقوق نویسنده‌ها از بین می‌رود؟

این مساله گریبانگیر برخی فیلم‌نامه‌نویس‌ها است، ولی سوالی که مطرح می شود چرا در کشورهایی مانند کره‌جنوبی این دغدغه وجود ندارد؟ زیرا این کشور ۱۰ سال قبل مفهوم فناوری فرهنگ (cultural technology) را مطرح کرد؛ یعنی توسعه فناوری با تمرکز و بر مبنای فرهنگ ملی و باورهای جامعه. اتفاقا هوش مصنوعی به نویسنده داستان یا فیلمنامه‌نویس برای خلق ایده و ایده‌پردازی و کمک به قوه تخیل کمک شایانی می‌کند.

دقت داشته باشیم در عصر جدید باید تمرکز انسان به جای انجام کارهای تکراری و پرهزینه بر خلاقیت و نوآوری بنا شود. حتما به خاطر داریم زمانی که تازه تاکسی‌های اینترنتی در کشور مطرح شد، اینقدر در برابر این تغییر مقاومت بود که دفاتر این تاکسی‌های تلفنی را آتش می‌زدند؛ ولی آیا تاکسی اینترنتی مشاغل تاکسی‌های سنتی و نیاز به حمل و نقل را از بین برد؟ نه‌تنها از بین نبرد، بلکه فرصت‌های جدیدی برای تاکسی‌ها شهری ایجاد کرد.

ضرورت توجه به نظر صاحب‌نظرات در تدوین آیین‌نامه‌های سند ملی هوش مصنوعی

آیا می‌توانیم این گزاره را مطرح کنیم: افرادی که می‌خواهند در بازار کسب و کار ایران بمانند دست‌کم تا ۵ سال آینده باید تا حدی از هوش مصنوعی مطلع باشند و مهارت بکارگیری آن را یاد بگیرند؟

موضوع آگاهی، امکان‌سنجی، استقرار و استفاده از هوش مصنوعی در آینده نزدیک برای اکثر مشاغل موضوعی اجتناب‌ناپذیر است. اگر بخواهیم در بازارهای رقابتی موفق باشیم باید روی خلاقیت و نواوری تمرکز کنیم و هوش مصنوعی در این مسیر به کسب و کارها کمک می‌کند. باید دوره‌های مهارتی هوش مصنوعی را برای کارفرمایان، سرمایه گذاران، کارگران و کارکنان تعریف کنیم و همه این رده‌های شغلی تا حدی به دانش هوش مصنوعی مسلط باشند.

به عنوان نکته پایانی اگر ملاحظه‌ای درمورد سند ملی هوش مصنوعی دارید بفرمایید؟

وجود سند ملی هوش مصنوعی به رغم همه انتقادها، از نبود آن بهتر و مفیدتر است. سندی که نقشه راه را تبیین کند خوب است؛ اما وقتی ایده آل فکر می کنیم بهتر بود سند جامعیت لازم را می داشت. بنابراین اولویت اول مطالبه جامعه نخبگانی و بخش فعال و موثر خصوصی و نظام صنفی بازنگری سند است، اما اگر امکان این بازنگری در کوتاه مدت فراهم نشد زمان و فرصت لازم برای مشارکت در تدوین مقررات، آیین نامه ها و الزامات و استانداردها و اعمال نظرهای صاحب‌نظران وجود دارد.