هنوز اطلس زبان و گویش‌های ایرانی نداریم
تهران – ایرنا – مدیر دایره المعارف اینترنتی «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی» گفت: اگرچه نخستین گام‌ها برای تهیه اطلس زبان از دهه چهل شمسی برداشته شده است، اما «اطلس زبان‌ها و گویش‌های ایرانی» همچنان بر این اساس است. پراکندگی جغرافیایی، جمعیت، نوع زبان، نوع گویش، مانند تمام اطلس هایی که در دنیا برای زبان های کشورهای مختلف تهیه شده است، نداریم.
نادره نفیسی وی در گفت و گو با خبرنگار کتاب ایرنا با تشریح روند تدوین دایره المعارف اینترنتی «زبان ها و گویش های ایرانی» گفت: طرح این دانشنامه برای اولین بار در سال 1388 ارائه شد و به تصویب شورای عالی علمی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی رسید. . حدود 400 مدخل برای دانشنامه تعریف شده بود و قرار بود در 4 جلد منتشر شود.
یکی از مهم ترین اطلس ها اطلس زبان های در معرض خطر یونسکو است
مدیر دایره المعارف اینترنتی «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی» با تاکید بر اینکه تا زمانی که همه گویش‌های ایرانی شناسایی و تحقیق نشود امکان انتشار این دانشنامه وجود ندارد، ادامه داد: هنوز «اطلس زبان‌های ایرانی» نداریم. و لهجه‌ها» بر اساس پراکندگی جغرافیایی، جمعیت، نوع زبان، نوع گویش را نداریم، مانند همه اطلس‌هایی که در دنیا برای زبان‌های کشورهای مختلف تهیه شده است. یکی از مهم‌ترین اطلس‌ها که می توانم به عنوان نمونه به آن اشاره کنم اطلس زبان های در خطر انقراض یونسکو است، این اطلس تخصصی مبتنی بر زبان هایی است که در سراسر جهان در خطر انقراض هستند.
نفیسی گفت: اسفندیار طاهری وی یکی از اعضای شورای علمی دانشنامه در ابتدای سال با هدف مستندسازی و تجسم زبان های ایرانی در حال انقراض، سایت «گنجینه زبان های ایرانی» را راه اندازی کرد. همچنین پژوهشکده زبان شناسی میراث فرهنگی نیز در این زمینه اقداماتی انجام داده است. اریک جان آنونبی زبانشناس، استاد دانشگاه کارلتون کانادا، موسس و مدیر پروژه اطلس زبان های ایرانی نیز مسئولیت پروژه اطلس زبان ها و گویش های ایرانی را بر عهده دارد.
دستاوردهای انتشار دایره المعارف آنلاین
نفیسی تصریح کرد: از دهه 40 نخستین گام ها برای تهیه اطلس زبانی برداشته شد، اما هنوز اطلس زبان ها و گویش های ایرانی تدوین نشده است و با وجود اینکه زبان ها و گویش ها اساس پژوهش های فرهنگی ما هستند. ، تحقیقات در این زمینه در اولویت قرار نگرفته است. . هر پژوهشی که در زمینه ایران شناسی و فرهنگ انجام شود بر اساس زبان و گویش است. محققین زیادی در این زمینه زحمت کشیدند و با هزینه شخصی یا از طرف مراکز تحقیقاتی در مناطق مختلف گویش ها را جمع آوری کردند، اما هنوز گویش هایی داریم که حتی نام آنها را نمی دانیم و یا اگر نام آنها را می دانیم تحقیقی انجام نشده است. بر روی آنها
ما هنوز گویش هایی داریم که حتی اسمشان را هم نمی دانیم یا اگر اسمشان را می دانیم تحقیقی روی آن ها انجام نشده است.
مدیر دایره المعارف اینترنتی «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی» ادامه داد: بین سال‌های 1400 تا 99 برای اولین بار دایره‌المعارف آنلاین با کاظم موسوی بجنوردی رئیس مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی و علی بهرامیان به معاونت علمی این مرکز و سایر اعضای شورای علمی پیشنهاد دادم و پس از بررسی های لازم در سال 1401 با این طرح موافقت کردند و مدخل ها انجام شد، حتی در 4 سالی که ظاهراً فعالیت دانشنامه بود. به دلیل کمبود بودجه و حتی در سال های اپیدمی کرونا، آن را جمع آوری و با ویرایش جدید به صورت آنلاین منتشر کرده بودیم.
وی خاطرنشان کرد: ایجاد زیرساخت های لازم برای این دانشنامه با حمایت و پشتیبانی علی بجنوردی معاونت مالی مرکز و متخصصان گروه کامپیوتر مرکز تا سال 1402 ادامه داد: حدود یک سال است که پس از انجام مراحل مختلف ویرایش، مشغول بارگذاری مدخل ها هستیم. با انتشار آنلاین دایره المعارف دستاوردهای زیادی خواهیم داشت. در میان نویسندگان آثاری که سال ها صبورانه با ما همکاری کرده اند، نتیجه زحمات خود را خواهند دید. همچنین اگر تحقیق جدیدی در مورد مدخل منتشر شده انجام شده باشد به ما اطلاع داده می شود و ارزش زمانی ورودی ها حفظ می شود. زبان و گویش و تحقیقات خود را در قالب مدخل برای ما ارسال کنند.
این محقق ادامه داد: می‌توانیم از کمک مراکز تحقیقاتی در داخل و خارج از ایران بهره ببریم و در تدوین اطلس و پیکره زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نقش داشته باشیم. همچنین علاقه مندان به گردآوری گویش های بومی می توانند برای راهنمایی در مورد نحوه تدوین گویش خود به مرکز مراجعه کنند.
ضرورت ایجاد پژوهشکده زبان و فرهنگ
نفیسی یا بیان با بیان اینکه حدود 12 سال پیش پیشنهاد راه اندازی پژوهشگاه زبان و فرهنگ را مطرح کرد، افزود: در این طرح امکانات دانشگاه آزاد با توجه به گستردگی جغرافیایی واحدها و داشتن رشته های مرتبط مانند زبان فارسی و ادبیات به عنوان پایگاهی برای شناسایی و گردآوری گویش ها در نظر گرفته شده است. امیدوارم در صورت موافقت با این طرح، به روشی هماهنگ برای شناسایی، ثبت و حفظ زبان ها و گویش ها و فرهنگ عامه ایرانی، پیش از بخش بزرگی از تاریخ و فرهنگ ما با نابودی آنها از بین رفته است.
امیدوارم به روشی هماهنگ برای شناسایی، ثبت و نگهداری زبان ها و گویش های ایرانی دست یابیم
مدیر دایره‌المعارف آنلاین «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی» ادامه داد: شناسایی مدخل‌های جدید در کنار ارائه مدخل‌ها نیز ضروری است. یکی از راه های رسیدن به این هدف، برگزاری کارگاه های تدوین گویش در نقاط مختلف ایران است. متاسفانه هنوز موفق به جذب امکانات در استان ها نشده ایم اما با امکانات فضای مجازی شاید بتوانیم به بخشی از این هدف برسیم، هرچند حضور در مناطق مختلف تاثیر بیشتری خواهد داشت.
وی در پایان از تمامی پژوهشگران و علاقه مندان به حوزه زبان، گویش و فرهنگ عامه خواست تا برای تکمیل دایره المعارف زبان ها و گویش های ایرانی با گروه زبان شناسی مرکز دایره المعارف اسلامی و ایران شناسی همکاری کنند.
مراسم رونمایی از دایره المعارف اینترنتی «زبان ها و گویش های ایرانی» ششم آبان ماه در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.
منبع : خبرگزاری ایرنا
