حدادعادل: شعر خاقانی مانند تاج‌محل باشکوه است

به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، مراسم بزرگداشت خاقانی شروانی روز دوشنبه اول بهمن ماه برگزار شد. غلامعلی حداد عادل، علی اشرف صادقی، محمود عابدی، محمد سرور مولایی، امید طبیب زاده. و محمدرضا ترکی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.

در این آیین غلامعلی حددادال درباره مقام و منزلت خاقانی گفت: خاقانی این لقب را برای خود برگزید و می خواست این پیام را به زبان و ادب بدهد، همان گونه که دیگران مرتبط با دنیای فانی هستند. این موضع در شعر او نیز مشخص است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی از شعر بودن آثار خاقانی خبر داد و افزود: اگر خاقانی کمتر از شاعران دیگر شهرت دارد، به دلیل سختی شعر اوست، خاقانی را نمی توان کمتر از نظامی دانست. همه می توانند با شعر لطیف نظامی ارتباط برقرار کنند، اما نمی توانند با شعر خاقانی ارتباط برقرار کنند.

اگر خاقانی کمتر از شاعران دیگر شهرت دارد، به دلیل سختی شعر اوست، خاقانی را نمی توان کمتر از نظامی دانست. همه می توانند با شعر لطیف نظامی ارتباط برقرار کنند، اما نمی توانند با شعر خاقانی ارتباط برقرار کنندوی با مقایسه شعر خاقانی با اثر تاریخی تاج محل توضیح داد: شعر خاقانی مانند بنای باستانی، کاخی باشکوه و باشکوه است که می درخشد و عظمتی دارد. شعر خاقانی مانند سنگ های نرم صیقلی است که برای ساختن بنا بر روی هم قرار می گیرند، قافیه در شعر خاقانی تقارنی است که بین بنا و سر ستون ها دیده می شود، وزن شعر سنگینی است. از ساختمانی که سنگ به سنگ روی هم چیده شده است، ارتفاع آن بر اساس طول قصیده است و می توان مفاهیم را شبیه به رنگ های درخشان در نظر گرفت. نور در شعر خاقانی چراغی از معنویت است که فضای شعر خاقانی را روشن می کند.

حددادال با تاکید بر اینکه در شعر خاقانی جهت گیری های مختلفی وجود دارد، افزود: یکی از ویژگی های شعر خاقانی تصنیف ها و نظریه های اوست که نشان از احساس قوی شاعر دارد که در شعر او نمادین است. همچنین شاعر هر بار که به مسافرت می رفت اصرار داشت شعری بنویسد و شاید برای اولین بار کلمه «رهورد» توسط خاقانی به کار رفته است.

به گفته وی، یکی دیگر از ویژگی های شعر خاقانی، فراوانی اصطلاحات مربوط به مسیحیت است، زیرا مادرش نومسلمان بود و باید آداب مسیحیت را از او آموخته باشد و با روم شرقی ارتباط نزدیک داشت.

حداد عادل با اشاره به اینکه خاقانی به طبیعت علاقه زیادی داشت ادامه داد: این شاعر شعرهای خود را با صبح آغاز می کند به همین دلیل به او شاعر صبح می گویند. هیچ قالب دیگری جز قصیده برای قوه شعر خاقانی مناسب نیست و سنایی در لغت و معنا به خاقانی نزدیکتر است.

درک اشعار خاقانی دشوار است

علی اشرف صادقی با بیان اینکه خاقانی شاعری ثقیل بود، ادامه می دهد: نه با خاقانی کشتی می گیرد و نه اشعارش را درک می کند. اطلاعات ما در مورد خاقانی در نتیجه یافتن منابع جدید افزایش یافت.

یکی از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به دشواری درک اشعار خاقانی گفت: در ادامه نکاتی را که برای فهم اشعار خاقانی لازم است بیان می کنم. اولی اشارات تاریخی، دومی اشارات علمی. در شعر خاقانی اشارات کلامی، فولکلور و زبانی فراوانی وجود دارد. اینها را محقق و مخاطب خاقانی بداند تا اشعار را بفهمد.

خاقانی شاعری بی قرار است

خاقانی آنقدر بی قرار است که چون نتوانست شهر را ترک کند و به خراسان برود او را به زندان می اندازند تا کنترلش کنند.محمود عابدی وی همچنین با بیان اینکه تحلیل شعر خاقانی فرصت قابل توجهی می طلبد، گفت: ابتدا باید گفت نام شاعر متناوب است یعنی در زبان فارسی به ندرت استفاده می شود. پدرش علی نام داشت و شغل پدرش نجار و مادرش آشپز قرن ششم بود. عموی خاقانی پزشک و فیلسوف بود. خاقانی خود فلسفه را در خدمت عمویش خواند، با اینکه شعر مخالف فلسفه است.

این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان اینکه عطار در رشته فلسفه نیز تحصیل کرده است، افزود: عطار نام منطق الطیر را از آثار خاقانی گرفته است. البته حتماً متوجه شده بود که ذهن خاقانی معطوف به پیامبر است.

به گفته وی، خاقانی در قرن ششم به زبان عربی شعر و نثر سروده است. عجیب است که در آثار نظامی اثری از آثار خاقانی نیست.

عابدی با اعلام اینکه خاقانی شاعری ناآرام است، افزود: معلوم نیست خاقانی به دنبال چه است. خاقانی همیشه آرزوی سفر به خراسان را داشت. خاقانی آنقدر بی قرار است که چون نتوانست شهر را ترک کند و به خراسان برود او را به زندان می اندازند تا کنترلش کنند.

اشعار خاقانی وزن کامل دارد

امید طبیب زاده همچنین وی در بررسی اشعار خاقانی اظهار داشت: تا اواسط قرن ششم پس از سرودن اشعار سنایی و خاقانی که وزن کامل دارند، وزن شبه دوری کنار گذاشته شد و شعر با وزن فاصله استفاده می شود.

عضو ثابت فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: وزن فاصله کم کم جای وزن شبه فاصله را گرفت و امروز خبری از هیچ کدام نیست.

به گفته وی وزن فاصله وزنی است که در آن یک آیه از دو جزء مکرر تشکیل شده و گاهی یک مقدار کوتاه اضافی در انتهای جزء اضافه می شود. همچنین در این شعر انتهای هر قسمت لزوماً با آخر کلمه مطابقت دارد.

طبیب زاده با اشاره به درس ادبیات در ایران، ادامه داد: هر چه از دوره خاقانی به امروز می رویم، فراوانی وزن شبه دوری کاهش و فراوانی وزن فاصله افزایش می یابد.

اول بهمن روز درگذشت خاقانی است

محمدرضا ترکی وی با بیان اینکه خاقانی یکی از شاعران پرکار است، گفت: به همت فرهنگستان زبان و ادب فارسی، اول بهمن ماه به نام روز خاقانی نامگذاری شد.

عضو دائم فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره روند انتخاب اول بهمن به عنوان روز خاقانی توضیح داد: درباره تاریخ درگذشت خاقانی اطلاعات مختلفی وجود دارد. وی در ۲۱ شوال سال ۵۸۱ هجری قمری در تبریز چشم از جهان فروبست. بر اساس سه نسخه معتبر خاقانی، سال، ماه و روز وفات خاقانی ذکر شده است. این تاریخ مربوط به ۲۱ ژانویه ۱۷۶۶ است.

به پیشنهاد فرهنگستان زبان و ادب فارسی، اول بهمن ماه هر سال به عنوان «روز بزرگداشت خاقانی شروانی» به تصویب شورای فرهنگ عمومی و شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و سال آینده به تقویم رسمی کشور اضافه می شود. .