منافع ملی؛ چراغ راه دولت چهاردهم در مذاکرات

به گزارش ایرنا، موضوع مذاکره درباره برجام و رفع تحریم های ظالمانه آمریکا بار دیگر این روزها به مرکز مباحث رسانه ای تبدیل شده است. به ویژه اینکه «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا عصر سه‌شنبه به وقت محلی (۴ فوریه ۲۰۲۵ برابر با ۱۶ بهمن ماه ۱۴۰۳) با امضای یادداشتی درباره ایران، ادعا کرد که آماده گفت وگو با رئیس جمهور ایران است. او گفت که ایالات متحده آمریکا به دنبال بررسی این موضوع خواهد بود که آیا می تواند با ایران به توافقی دست یابد یا خیر؟

رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا برای ملزم کردن نهادها و دستگاههای اجرایی به انجام برخی دستورهای خود می تواند سه سند امضا کند: فرمان اجرایی، اعلامیه‌ها و یادداشت اجرایی.

فرمان (دستور) اجرایی در صورتی که متن آن به اختیارات ریاست‌ جمهوری مستند باشد، قدرت قانون را دارد و در فدرال ریجستر ثبت می شود اما یادداشت رئیس جمهوری در فدرال ریجستر ثبت و منتشر نمی شود و متن آن نیز به اختیارات رئیس جمهوری مستند نیست و صرفا برای اعمال مدیریت در نهادهای اجرایی است.

بحث های مربوط به مذاکره با آمریکا دهه هاست که در ساحت و سپهر سیاسی کشور مطرح بوده به خصوص با روی کار آمدن دولت «حسن روحانی» و آغاز مذاکرات هسته ای و در نهایت توافق «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) در سال۱۳۹۴، امر مذاکره به بخشی از تحلیل ها، روندها و مباحث سیاست داخلی و سیاست خارجی کشور تبدیل شد. با خروج رسمی دولت اول ترامپ از برجام در ۱۸ اردیبهشت۱۳۹۷، اگرچه مذاکرات برجامی در دولت های دوازدهم و سیزدهم تداوم پیدا کرد اما روندهای مذاکره تغییر و بی اعتمادی ایران به آمریکا تشدید شد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در همان زمان و آخرین دیدار با رئیس‌جمهور و دولت دوازدهم فرمودند: در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد و آنها کمک نمی‌کنند و هرجا که بتوانند ضربه خواهند زد و اگر جایی هم ضربه نمی‌زنند به این دلیل است که نمی‌توانند. (۶/۵/۱۴۰۰)

با روی کار آمدن دولت سیردهم مذاکرات وین و ژنو بدون حضور آمریکا و با اروپایی ها بدون دستیابی به نتیجه ای تداوم پیدا کرد. پس از روی کار آمدن دولت مسعود پزشکیان، رویکرد مذاکره و رفع تحریم ها بار دیگر در اولویت دستورکار دولت چهاردهم قرار گرفت. دولت چهاردهم که از همان ابتدا مذاکره را به عنوان یکی از رویکردهای محوری خود انتخاب کرده، تلاش دارد تا منافع را در مسیر تعاملی و با توجه به سه اصل عزت، حکمت و مصلحت حفظ و پیگیری کند.

عباس عراقچی وزیر خارچه جمهوری اسلامی ایران چهارشنبه ۱۷ بهمن ماه در حاشیه نشست هیات دولت در واکنش به اظهارات شب گذشته ترامپ، تاکید کرد که فشار حداکثری یک تجربه شکست خورده است و امتحان مجدد آن هم به شکست دیگر منجر خواهد شد. اگر موضوع اصلی این است که ایران دنبال سلاح هسته‌ای نرود که این قابل‌حصول است و چیز مشکلی نیست. مواضع ایران مشخص است و عضو ان پی تی است و فتوای مقام معظم رهبری نیز وجود دارد که تکلیف را برای ما مشخص کرده است.

فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت نیز در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی درخصوص اظهارات رئیس جمهور آمریکا در راستای اعلام آمادگی برای مذاکره با رئیس جمهور ایران، خاطر نشان کرد: «سیاست خارجی کشور ما همیشه روی یک سری اصول ثابت استوار بوده است. سه اصل ثابت را دنبال می کنیم. عزتمندی کشور و مردم، حکمت و دیدن پشت موضوعات و البته مصلحت. با این سه اصل همه موضوعات کشور دنبال می شود؛ مشخصا موضوع روابط با سایر کشورها».

«مسعود پزشکیان» رئیس جمهوری اسلامی ایران پیش تر در سفر به خوزستان تاکید کرده بود که رهبر انقلاب در سیاست‌های کلی نظام فرموده اند که براساس عزت، مصلحت و حکمت باید با همه ارتباط داشته باشیم به غیر از اسرائیل. پزشکیان بر این باور است که باید با جهان با زبان سلام، صلح و سلامت و درستی صحبت کرد.

«محمد جواد ظریف»، معاون راهبردی رئیس جمهور نیز با تاکید بر اینکه مذاکره با آمریکا راه‌حل مشکلات ما نیست، گفت: راه‌حل مشکلات ما برداشتن تحریم‌ها و موانع است.همان شعر معروف که می‌گوید «ما را به خیر تو امیدی نیست، شَر مرسان» هدف از کاری که وزارت خارجه در مذاکرات انجام می‌دهد این است که موانع روابط ما با چین، آفریقا، روسیه و همسایگان برداشته شود.

ظریف با بیان اینکه بعید می‌دانم کَسی در دولت چشم امیدی به آمریکا داشته باشد، اظهارداشت: ما می‌خواهیم موانع برداشته شود. آمریکایی‌ها به ما ضرر نرسانند، اگر ادعای آنها این است که ما به دنبال سلاح هستیم حضرت آقا که در این زمینه فتوا داده‌اند و قبلا هم ایران تعهد کرده است که دنبال سلاح نباشد آنها فقط موانع را بردارند.

اما مذاکره احتمالی با دولت ترامپ واجد چه ویژگی هایی است؟؛ رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی به مناسبت روز مبعث این مساله را تبیین کردند. رهبر معظم انقلاب با تأکید بر ضرورت هوشیاری در مواجهات جهانی، فرمودند: باید مراقب باشیم که با چه کسی مواجهیم و با چه کسی معامله می‌کنیم و حرف می‌زنیم. ایشان دولت آمریکا را در رأس قدرت های استکباری و استعمارگر و دولتی تحت نفوذ قدرتمندان مالی جهان خواندند و افزودند: کارتل‌های بزرگ مالی هر روز به شیوه‌ای برای تغییر هویت و مصالح ملت‌ها و گسترش نفوذ استعماری خود در حال نقشه کشیدن هستند و به تعبیر قرآن، هر چه شما را دچار مشکل کند آنها می‌پسندند. (۹/۱۱/۱۴۰۳)

باید تاکید کرد که گفت‌وگو یا توافق با هر کشوری الزامات و مقتضیات خاص خود را دارد. اصل بر بی‌اعتمادی است و هیچ‌گاه هم نباید بنا را بر اعتماد کامل گذاشت. مبنای اصلی برای آغاز گفت‌وگو و در پایان توافق یا عدم توافق، قدرت و تامین منافع ملی است.

مساله امروز ما گفت‌وگو کردن یا پرهیز از گفت‌وگو نیست. موضوع اصلی تعیین و توافق درباره منافع ملی، سپس افزایش قدرت ملی است تا از این منافع پاسداری کند. طبیعی است که تحقق چنین هدفی با حداقل هزینه جز از طریق گفت‌وگوی دیپلماتیک ممکن نیست. گفت‌وگویی که نباید در آن مرتکب این اشتباه شد که به طرف مقابل اعتماد کرد. همچنین هر توافقی باید ضمانت‌های اجرایی کافی را داشته باشد. با این ملاحظات و اصول، راه برای تامین منافع ملی هموار است.