کاهش سطح و حجم یخچالهای طبیعی ایران تا ۵۰ درصد در یک سال
۱۳:۲۶ – ۰۳ فروردین ۱۴۰۴
باشگاه خبرنگاران جوان – یخچالهای ایران عمدتا در چهار محدوده علم کوه، دماوند، سبلان و زردکوه در رشته کوههای زاگرس واقع شدهاند و گزارشات موجود نشان میدهد که کاهش محسوس سطح و حجم یخچالهای نامبرده در هر سال نسبت به سال پیش از آن اجتناب ناپذیر بوده، و گاها تا رقم ۵۰ درصد کاهش در یک سال در سطح و حجم یخچالهای منطقه زردکوه رخ داده است.
محسن موسوی خوانساری دبیر کمیته ملی سدهای بزرگ ایران و عضو پیوسته انجمن دیپلماسی آب ایران در یادداشتی به بهانه روز جهانی آب نوشت: دوم فروردین ۱۴۰۴ مطابق با ۲۲ مارس ۲۰۲۵ به عنوان روز جهانی آب نامگذاری شده است؛ از سال ۱۹۹۲ که روز جهانی آب در چنین روزی و در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد همواره سعی شد که مطابق با شرایط آب و هوایی جهانی و وضعیت آب در دسترس کشورها، یک شعار متناسب برای هر سال برگزیده گردد و به همین خاطر نیز برای سال ۲۰۲۵ شعار روز جهانی آب «حفاظت از یخچالهای طبیعی» انتخاب شده است.
پیشنهاد طرح این شعار از طرف سازمان ملل متحد اثبات میکند که جامعه جهانی نگران آسیبهای جدی ناشی از افزایش گرمایش زمین و اثر تغییر اقلیم بر یخچالهای طبیعی و در نتیجه روند ذوب شدن این میراثهای ارزشمند در سرتاسر جهان است، لذا کشورهای عضو در راستای این هدف باید سعی کنند که با اتخاذ سیاستهای صحیح حتی المقدور نسبت به حفظ یخچالهای طبیعی تلاش مستمر داشته و برای مقابله با اثرات تخریبی پدیده تغییر اقلیم که میتواند یخچالها را تهدید کند، برنامههای توسعهای متنوعی را اتخاذ کنند.
به عبارتی میتوان گفت ذوب یخچالها و برفچالها در دنیا یکی از مهمترین چالشهای زیستمحیطی عصر حاضر محسوب شده، زیرا تبعاتی، چون کاهش رواناب در رودخانهها را به دنبال داشته و اثرات منفی روی زیست بوم پایین دست را به همراه دارد.
سرزمین ایران با داشتن حدود ۱۸۰ قله با ارتفاع بالاتر از ۴۰۰۰ متر طبیعتا دارای یخچالهای طبیعی متنوعی نیز است، یخچالهای ایران عمدتا در چهار محدوده علم کوه در غرب رشته کوه البرز، دماوند در مرکز رشته کوه البرز، سبلان در شمال غرب کشور و زردکوه در رشته کوههای زاگرس واقع شدهاند، گزارشات موجود نشان میدهد که کاهش محسوس سطح و حجم یخچالهای نامبرده در هر سال نسبت به سال پیش از آن اجتناب ناپذیر بوده به طوریکه گاهاً حتی تا رقم ۵۰ درصد کاهش در یک سال در سطح و حجم یخچالهای منطقه زردکوه خصوصا در سالهای اخیر رخ داده که آن نیز باعث وقوع تنش آبی محسوسی در منطقه کوهرنگ بوده است.
گرچه سطح یخچالهای طبیعی موجود در کشور نسبت به بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیایی بسیار ناچیز محسوب میشود، اما همین مقدار کم نیز منبع ارزشمندی از منظر منابع آبی و بهخصوص از جنبه پایشگرهای تغییرات اقلیمی به شمار میآید، زیرا یخچالها با ذخیره آب شیرین میتوانند متضمن حیات اکوسیستمهای پایین دست خود محسوب شوند.
به طور طبیعی چنانچه بارشها به صورت برف در کوهستان رخ دهد، بر حجم یخچالها اضافه شده و ذوب تدریجی آنها در طول ماههای گرم سال، تداوم جریان رودخانهها و چشمهها را ممکن میسازد. ذوب شدن سریع یخچالها ناشی از افزایش دمای متوسط که بیشتر در سالهای اخیر به جهت افزایش گازهای گلخانهای بوده است، تداوم تامین آب را در پایین دست با چالش مواجه میکند.
در راستای کاهش تولید گازهای گلخانهای و اثرات آن که منجر به افزایش دمای متوسط کره زمین شده و این یکی از علل تغییرات اقلیمی عصر حاضر محسوب شده و این عامل نیز مستقیما روی کاهش سطح و حجم یخچالها تاثیر گذاشته است، در سالهای اخیر جمهوری اسلامی ایرانی نیز همگام با اقدامات جامعه جهانی، اقدامات متنوعی را به شرح زیر آغاز کرده ولی این کافی نیست و انجام چنین اقداماتی باید روند افزایشی تا رسیدن به اهداف مورد نظر ادامه داشته باشد.
وزارت جهاد کشاورزی از سال ۱۴۰۲ برنامه طرح ۴ ساله کاشت یک میلیارد درخت را در راستای کربن زدایی و کنترل افزایش دما با همکاری وزارتخانههای مختلف، ارگانها، شهرداریها و عموم مردم شروع کرد و مقرر شد که در انتهای انجام این طرح تمام فعالیتها و سهم تولید اکسیژن و یا کاهش گاز کربنیک هر یک از بخشهای دولتی و مردمی در یک سند ثبت ملی شود.
وزارت نیرو در جهت کاهش گازهای گلخانهای و کنترل افزایش تولید انرژی برق به وسیله نیروگاههای فسیلی، استفاده از انرژی تجدیدپذیر را به طور گستردهای در دستور کار خود قرار داد تا بتواند بخش عمدهای از نیاز برق کشور را بوسیله انرژیهای پاک تامین کند. طبق اعلام این وزارتخانه، تولید ۳۰ هزار مگاوات انرژی خورشیدی یا افزایش ۳۰ درصدی تولید برق کشور تا پایان دولت چهاردهم برنامهریزی شده و عملیات اجرایی این اقدام ارزشمند که یک جهش کم نظیر در تولید انرژی پاک در جهان محسوب میشود را برای یک بازه زمانی ۳ ساله شروع کرده است.
وزارت نفت اعلام کرده است که طبق برنامههای عملیاتی این وزارتخانه، مقرر شده که سهم تولید اکسیژن و کربن زدایی توسط وزارت نفت به کنوانسیونهای بینالمللی تغییر اقلیم که کار رتبهبندی کشورها را در انتشار گازهای گلخانهای و گرمایش زمین انجام میدهند را اعلام کند. در این خصوص مهمترین اقدام یعنی جمعآوری گازهای فلر که در میادین نفت و گاز تولید میشوند را رسانهای و برنامهای تدوین کرده است که تا پایان دولت چهاردهم اینگونه گازها که در این میادین وجود داشته جمعآوری شده و قدمی در جهت کنترل افزایش دمای متوسط کشور و حتی جهان برداشته شود.
از نظر تشکیلاتی، سازمان حفاظت محیط زیست مسئولیت پایش و نظارت بر اجرای برنامههای مقابله با افزایش گازهای گلخانهای و گرمایش هوا را به عهده دارد و در همین رابطه نیز مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در این سازمان وظایف محوله را پیگیری میکند.
پیشنهاد میشود که در راستای تکالیف برنامه هفتم توسعه کشور و سایر قوانین و اسناد بالادستی مصوب، برنامه عملیاتی کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت طرحهای کربن زدایی، و کنترل افزایش دمای متوسط با مدیریت این سازمان و همکاری دستگاههای دولتی و خصوصی کشور تهیه شده تا دولتها بتوانند با تکیه بر اجرای این برنامهها، تولید گازهای گلخانهای را کاهش داده، تغییرات اقلیمی را در جهت حداقل ثابت نگهداشتن روند افزایش دمای متوسط سالیانه مهار کرده و به این ترتیب کشور جمهوری اسلامی ایران به جامعه جهانی کمک کند تا با توقف روند ذوب شدن یخچالها، این میراثهای طبیعی ارزشمند به نسلهای بعدی تحویل داده شود.
منبع: وزارت نیرو
